Het Allerheiligenberaad van het Verband van Katholiek Maatschappelijke Organisaties (VKMO) is na een periode van omzwervingen terug op zijn vertrouwde stek: afgelopen donderdag vond het plaats in Norbertinessenpriorij St. Catharinadal in Oosterhout. Jurijn Timon de Vos, promovendus aan de Radboud Universiteit, was erbij aanwezig en doet verslag voor katholiek.nl.
‘Het kloosterleven is ongelooflijk dynamisch, maar het is de Heilige Geest die leiding geeft, ook al zijn er twijfels, ook al is er tegenstand.’ Met deze ontwapenende woorden ontvangt zuster Maria Magdalena de VKMO-deelnemers in haar klooster. De aanwezigen zijn zichtbaar geraakt door de openhartigheid waarmee de priorin haar norbertinessengemeenschap presenteert. Hoewel de vorm in de loop der jaren is aangepast, staat voor de priorin de hoofdtaak nog altijd voorop: het verkondigen van het verhaal van Christus aan de wereld. Dat deze verkondiging anno 2019 gepaard gaat met de verkoop van (smaakvolle) kloosterwijn en het aanbieden van bezinningsprogramma’s is geoorloofd, vindt ze. De harde voorwaarde is nochtans wel dat de commercie ten dienste staat van de Boodschap.
De monastieke beslotenheid van weleer is niet meer leidend. ‘We blijven norbertinessen, maar we zullen openstaan,’ zegt de priorin. Deze open mentaliteit valt zichtbaar goed bij het publiek, dat bestaat uit vertegenwoordigers van katholiek-maatschappelijke organisaties in Nederland. De organisator van het jaarlijks terugkerende Allerheiligenberaad, het VKMO, is voor de buitenwacht vrij onbekend, maar achter deze naam gaan bekende namen schuil zoals de KRO-NCRV, het CNV, Cordaid en Fontys Hogescholen. Ook al zijn ze zeer verschillend in hun werkzaamheden, er is één ding dat alle deze organisaties bindt: hun christelijke oorsprong.
Over de actuele betekenis van deze oorsprong laten ingevlogen sprekers hun licht schijnen. Eén van hen is de jonge dominicaan Richard Steenvoorde. Anders dan de dialogisch ingestelde priorin legt hij de nadruk op helderheid. In een gelaagd pleidooi voor meer gemeenschapszin wisselt hij theologische bespiegelingen af met eigentijdse slagzinnen. ‘We moeten niet uit de bron putten, maar ons erin onderdompelen’, houdt Steenvoorde het publiek voor. Jammer genoeg blijft het voor hetzelfde gehoor vervolgens ongewis wat het precieze onderscheid is tussen putten en onderdompelen. Achterin grapt iemand dat het ene natter is dan het andere.
Gemeenplaatsen horen bij congressen. Op dit punt is Allerheiligenberaad geen uitzondering. In Oosterhout zijn het vooral de clichés over de secularisering, ontkerstening en individualisering die fungeren als handig opstart- en smeermiddel voor gesprekken. De leeftijd van de gemiddelde deelnemer helpt hierbij een handje, want de meesten hebben ‘andere tijden’ gekend – tijden waarin het geloof aanmerkelijk presenter was in de maatschappij.
Toch is het niet alleen de nostalgie troef. Men is evengoed op zoek naar vervolgstappen, dat wil zeggen naar concretiseringen. Hoe ga je als christelijke organisatie om met je identiteit? Hoe vind je de aansluiting op de samenleving door middel van je bijzondere achtergrond? Kortom: wat kunnen we doen?
Antwoorden op dergelijke identiteitsvragen liggen niet voor het oprapen, maar dat hoeft ook niet. Met het Allerheiligenberaad wil het VKMO vooral een dienstbaar podium bieden, waarop katholieke organisaties samen op zoek gaan. Deze gezamenlijkheid komt nog het meeste tot uiting tijdens het slotdiner. Tussen het gelach en gediscussieer door heerst daar bovenal dankbaarheid voor elkaars aanwezigheid. Zonder het te weten, geven de aanwezigen hiermee direct navolging aan eerdere woorden van de priorin: ‘Onze belangrijkste boodschap aan de wereld is saamhorigheid.’
Jurijn Timon de Vos verricht promotieonderzoek naar de katholieke identiteit van de Radboud Universiteit anno 2023. In deze hoedanigheid houdt hij zich bezig met identiteitsvragen van christelijke organisaties in binnen- en buitenland.