Een aardverschuiving vond vanavond plaats in het Vaticaan. De synodevaders besloten met de vereiste meerderheid van 2/3 om de paus te adviseren vrouwelijke diakens en getrouwde priesters toe te staan in de meest afgelegen gebieden van de Amazone.
De paus moet deze aanbevelingen nog overnemen en in beleid en wetgeving omzetten. Gezien het progressieve profiel van Franciscus zal dit zeer waarschijnlijk gebeuren, zeker gezien het feit dat de paus ook vanavond aankondigde de vastgelopen werkgroep ‘vrouwelijke diakens’ (in de hele wereldkerk) weer – en groter – op te tuigen.
Het gevolg van een dergelijk pauselijk besluit – om de aanbevelingen over te nemen – betekent een enorme verschuiving in het kerkelijk denken over man-vrouwverhoudingen enerzijds en seksualiteit en celibaat anderzijds. En de gevolgen zullen niet beperkt blijven tot het Amazone-gebied. Vanwege het idee van de universaliteit van de rooms-katholieke kerk, een idee dat diep verankerd ligt in het katholieke denken, kan een aanvankelijke uitzonderingssituatie op middellange termijn niet daartoe beperkt blijven. De getrouwde priesters en vrouwelijke diakens van de Amazone zullen een voortdurende aanbeveling zijn voor de rest van de kerk om ook elders het ambt open te stellen voor vrouwen en gehuwden.
Zoals het gehuwd priesterschap niet beperkt zal blijven tot de Amazone, zal de wijding voor vrouwen geen halt kunnen houden bij het diakenschap. Ook op middellange termijn zullen vrouwen doorvloeien richting priester- en bisschopswijding. Vandaag pleitte de Luxemburgse kardinaal Höllerich ook al voor vrouwelijke (diaken-)kardinalen. Belangrijker is echter de katholieke doctrine van ‘de eenheid der wijdingen’, die in het kort er op neer komt dat er één wijdingssacrament bestaat, dat uiteenvalt in drie graden. Wie tot de ene graad is toegelaten is in principe geëigend om ook tot de andere twee toegelaten te worden. Dat dit (nog) niet het geval is met de zogenaamde ‘permanente diakens’ is eerder het resultaat van een kerkjuridische weeffout dan van een theologische doordenking.
Voor Nederland is de hele ontwikkeling in het Vaticaan en de Amazone nog van grotere interesse. De synodevaders argumenteren dat de Amazone een bijzondere behandeling verdient vanwege haar status als ‘missieland’. En laat Nederland sinds het Ad Limina-bezoek van de bisschoppenconferentie in 1993 nu ook de status van ‘missieland’ hebben. Natuurlijk is de situatie in de Amazone en Nederland niet direct met elkaar te vergelijken qua afstanden en de hoeveelheid priesters en diakens die de gelovigen ter beschikking staan. Maar aan de andere kant: het aantal priester- en diakenroepingen is niet heel erg groot de laatste jaren, en dan druk ik me nog positief uit. En ook hier stevenen we af – binnen niet al te lange tijd – op een situatie waarin vele gelovigen de bediening van de sacramenten zullen moeten ontberen.
Hoewel het nog wel even zal duren voordat we in de Nederlandse kerkprovincie zullen kunnen profiteren van vrouwelijke diakens en getrouwde priesters is in het Vaticaan vandaag een beslissende stap gezet die een dergelijke, nieuwe realiteit binnen handbereik brengt. Het is nu geduldig wachten. De teerling is geworpen. De geest is uit de fles. En niemand kan dat meer ongedaan maken.