We vieren op 28 augustus het hoogfeest van een groot man die ruim 16 eeuwen geleden leefde, maar zijn gedachtengoed en spiritualiteit zijn nog steeds actueel. Verrassende inzichten eeuwen doorgegeven en overgedragen.
De schriftlezingen voor deze dag gekozen, willen belangrijke aspecten van de leefregel van Augustinus onderstrepen: Paulus doet dat met zijn brief aan de gemeente van Korinthe. Iedereen is geboren als unieke persoon met eigen kwaliteiten. Er is slechts een bron waaruit ieders talenten voortkomen. De woorden uit de handelingen van de apostelen houden ons de ideale gemeenschap voor van de eerste christenen. Als ideaal staat voor ogen een zodanige onderlinge solidariteit dat er geen noodlijdende is. Een verhaal als opdracht voor vandaag. De woorden van evangelist Johannes tenslotte gaan over liefde. Het gaat niet over romantische liefde maar over liefde als ’liefdevolle zorg ‘. Een uitnodiging om liefdevolle zorg te gunnen aan iedereen en om onze liefdevolle zorg niet alleen te bewaren voor onze geliefden en vrienden.
Augustinus: ‘Heb lief en doe wat je wilt’
Afgelopen zaterdagavond mochten we als canonie van Berne met de inkleding van Rob Tanke een nieuw lid officieel opnemen in onze canonie-gemeenschap. In zijn motivatie bracht hij onder woorden wat hem bezig heeft gehouden en wat hem tot zijn verzoek van toelating had gebracht stelde hij onder meer: ‘De zoeker Norbertus die met open ogen de toekomst inging, vond richting in de regel van Augustinus. Het brandende hart is zijn symbool. ‘Heb lief en doe wat je wilt ‘. Misschien is die uitspraak van Augustinus wel de kern van zijn regel. Heb lief en leef. Ga op weg. Ga samen op weg, met vallen en opstaan, een van hart en een van ziel op zoek naar God.“ Rob bracht – denk ik – hiermee in enkele woorden heel essentiële aspecten van ons leven met de regel van Augustinus onder worden.
Die man van zoveel eeuwen geleden blijft inspireren. Hij was priester en bisschop in Noord Afrika, vanwaar nu nog iedere dag Afrikanen per bootje vluchten naar Italië. Augustinus was in zijn jeugd een provocerende losbandige jongeman, die na eindeloos zoeken en door het gebed van zijn moeder Monica, in Milaan tot bekering kwam en dan met vallen en opstaan een goed, een wijs en heilig mens werd. Maar bovenal een echte menselijke mens. Augustinus wilde mensen brengen in de richting van Gods koninkrijk.
Het denken en leven van Augustinus laat ons zien dat Kerk niet los te denken is van het vormen van gemeenschap. Het steeds opnieuw vertellen van verhalen, het samen bidden en zingen, wekken gevoelens op van zekerheid en heelheid, van troost en bevrijding. En het gaat dan zeker niet enkel om standaardvieringen in een kerkgebouw, maar ook en vooral om allerlei samenkomsten waar mensen gezamenlijk tot verbinding en religieuze beleving komen. Augustinus verwoordt het als ‘Eén christen is geen christen ‘.
Augustinus blijft ons bagage leveren voor deze en de komende tijd. Verscheidenheid is voor hem belangrijk bij het vormen van gemeenschap. Een kerk die zich beschouwt als de ‘heilige rest’ en enkel focust op het liturgisch sacramentele gaat altijd zijn diaconale component verwaarlozen, en dat geldt natuurlijk ook omgekeerd.
‘Een van ziel en een van hart en eer in elkaar God’
Naast de schriftwoorden van vandaag kunnen en mogen we gedachten en woorden van Augustinus plaatsen. Hij hechte veel belang aan goede vriendschappen binnen een gemeenschap, maar waarschuwde voor het exclusieve karakter daarvan. Hij pleitte voor religieus gemeenschapsleven waar contemplatie en actie elkaar in evenwicht houden. Vooral zijn periode als bisschop laat ons kennismaken met zijn grote bezorgdheid omtrent onrechtvaardigheid en wantoestanden in de samenleving. Hij legde een grote nadruk op de liefde als kern van leef- en kerkgemeenschap. Voor hem kan een gemeenschap dan ook alleen een waarachtige christelijke gemeenschap zijn wanneer ze het belang van liefdevolle relaties tussen mensen vooropstelt. Niet voor niets stelt hij in zijn belijdenissen dat een mens steeds meer mens wordt door te beminnen. Aan de woorden uit de handelingen die we ook vandaag weer hebben laten klinken voegt Augustinus er in zijn regel nog iets aan toe: ‘Leef dus allen een van ziel en een van hart samen en eer in elkaar God, want ieder van u is zijn tempel geworden’’.
Overweging
Wat mijmerend rond de schriftwoorden van vandaag, wat overwegend het leven en het nalatenschap van Augustinus zou ik heel voorzichtig met het oog op ons eigen gemeenschapsleven en met wat geleende woorden willen opmerken:
Als onze gemeenschap niet een plaats is waar mijn tranen worden begrepen, waar moet ik dan naar toe om te huilen?
Als onze gemeenschap niet een plaats is waar mijn geest vleugels krijgt, waar moet ik dan heen vliegen ?
Als onze gemeenschap niet een ruimte biedt waar mijn vragen worden gehoord, waar moet ik dan zoeken ?
Als onze gemeenschap niet een ruimte biedt waar naar mijn gevoelens kan worden geluisterd, waar moet ik dan naar toe om te spreken ?
Als onze gemeenschap niet een gemeenschap is waar ik begrepen word zoals ik ben, waar kan ik dan naar toe om te zijn ?
Als onze gemeenschap niet een plaats is waar ik kan proberen en leren en groeien, waar kan ik dan gewoon mijzelf zijn.
Mag Augustinus ons zo blijven inspireren en ons leven richting geven.