“Niets gesloten deuren voor hertrouwden!”, verkondigde paus Franciscus gisteren aan tientallen gelovigen, die een wekelijks terugkerende catechese bijwoonden ter voorbereiding op de Synode voor het gezinspastoraat in oktober.
Franciscus: “Beste broeders en zusters, goedemorgen! Met deze catechese herpakken we ons nadenken over familie. Nadat wij, vorige keer, gesproken hebben over geschade families door misverstanden tussen gehuwden, wil ik onze aandacht vandaag graag richten op een andere werkelijkheid: hoe we zorg kunnen dragen voor hen die, als gevolg van een onomkeerbaar falen van hun huwelijksband, een nieuwe relatie zijn begonnen. De Kerk weet goed dat een dergelijke situatie het christelijke Sacrament tegenspreekt. Hoe dan ook, haar gezicht van lerares gaat uit van een moederhart; een hart dat, bezield door de Heilige Geest, altijd het goede en de redding van personen zoekt. Juist daarom voelt zij de plicht om, ‘voor liefde voor de waarheid’, ‘goed onderscheid te maken tussen verschillende situaties’. Zo heeft de heilige Johannes Paulus II zich uitgedrukt in zijn apostolische exhortatie Familiaris consortio (n. 84), waarin hij bijvoorbeeld het verschil maakte tussen degene die een scheiding ondergaan heeft, vergeleken met degene die het tot een scheiding heeft gebracht. Dat onderscheid moet gemaakt worden.
Kinder-catechese toestaan
Maar ook als we naar die nieuwe relaties kijken met de ogen van kleine kinderen – en die kleintjes kijken naar ons – zien we een nog grotere urgentie in het ontwikkelen van werkelijke gastvrijheid in onze gemeenschappen, voor mensen in dergelijke situaties. Het is daarom belangrijk dat de stijl van een gemeenschap, haar taal, haar houdingen, altijd rekening houdt met mensen, te beginnen met de kleinen. Zíj zijn degenen die in deze omstandigheden het meest lijden.
Overigens, hoe kunnen we ouders aanbevelen om zich volledig in te zetten voor een christelijke opvoeding van hun kinderen, door een overtuigd en gepraktiseerd geloof voor te houden, als we hen op afstand zouden houden van het leven van de gemeenschap, alsof ze geëxcommuniceerd zouden zijn? Je moet handelen op een manier die kinderen in zulke situaties niet nog meer lasten geeft dan ze al moeten dragen! Helaas is het aantal van die kinderen en jongeren zeer groot. Het is belangrijk dat zij de Kerk ervaren als moeder die zich om iedereen bekommert, altijd wil luisteren en openstaat voor ontmoeting.
Ongevoelig en lui
In de afgelopen decennia is de Kerk, echt waar, noch ongevoelig noch lui geweest. Dankzij de verdieping van Herders, geleid en bevestigd door mijn Voorgangers, is het bewustzijn zeer gegroeid dat een broederlijke en aandachtige gastvrijheid, in liefde en waarheid, noodzakelijk is tegenover gedoopten die na het falen van hun sacramentele huwelijk opnieuw samenwonen; in werkelijkheid zijn die personen helemaal niet geëxcommuniceerd. Ze zijn niet geëxcommuniceerd!, en zullen beslist niet als zodanig behandeld worden: ze blijven deel uitmaken van de Kerk. Paus Benedictus XVI heeft zich hierover geuit, waarbij hij aanspoorde op een nauwkeurig onderscheid en een wijze pastorale begeleiding, wetend dat er geen ‘eenvoudige recepten’ bestaan (Redevoering op de VII Wereld Ontmoeting van Families, Milaan, 2 juni 2012, antwoord nr. 5).
Van hieruit klinkt de herhaalde uitnodiging van Herders om openlijk en coherent klaar te staan voor gemeenschappen, om hen te aanvaarden en hen te bemoedigen, opdat zij hun lidmaatschap aan Christus en aan de Kerk opleven en ontwikkelen, met gebed, door het luisteren naar het Woord van God, het deelnemen aan de liturgie, met christelijk onderwijs aan kinderen, met naastenliefde en dienstbaarheid aan armen, door het werken aan rechtvaardigheid en vrede.
Het bijbelse icoon van de Goede Herder (Gv 10, 11-18) vat de missie van Jezus samen die hij van zijn Vader ontvangen heeft: het geven van leven aan de schapen. Zo’n houding dient ook model voor de Kerk, die haar kinderen tot zich neemt als een moeder die hen het leven geeft. ‘De Kerk is geroepen om altijd het open huis van de Vader te zijn […].’ Niets gesloten deuren! Niets gesloten deuren! ‘Iedereen mag op een bepaalde manier meedoen aan het kerkelijke leven, iedereen mag deel uitmaken van de gemeenschap. De Kerk […] is het vaderlijke huis waar plaats is voor de vermoeienissen van ieders leven’ (Ap. Exh. Evangelii gaudium, n. 47).
Op dezelfde manier zijn alle christenen geroepen om de Goede Herder na te doen. Vooral christelijke families kunnen met Hem samenwerken, door zorg te dragen voor geschade families, en hen te begeleiden in het geloofsleven van de gemeenschap. Moge ieder zijn deel bijdragen aan het opvolgen van de Goede Herder, die elk van zijn schapen kent en niemand uitsluit door zijn eindeloze liefde!”
Analyse
Hoewel Franciscus meent dat de Kerk nooit ‘ongevoelig’ is geweest voor de wens van gescheidenen om te hertrouwen, benadrukt hij niet zomaar de noodzaak van Herders om de wensen van deze personen serieus te nemen. Hij maakt daarbij onderscheid tussen personen die het slachtoffer van een scheiding zijn, en degenen die daarin de eigen hand hebben. Misschien wordt tijdens de Synode voor het gezinspastoraat ingestemd met Franciscus’ pastorale visie. In dat geval zal de wijziging van de pastorale praktijk waarschijnlijk niet zonder slag of stoot gaan. Sommige priesters zullen wellicht inbrengen dat getornd wordt aan de onontbindbaarheid van het huwelijk. In theorie kan elk gescheiden persoon immers inbrengen dat zijzelf niet verantwoordelijk is voor de breuk van het sacrament. Daarnaast hekelt de paus dat het hertrouwden soms geweigerd wordt om hun kinderen catechese te laten volgen.