Open de deuren voor Christus, de Verlosser
In Polen (en ver daarbuiten) is het in het afgelopen weekend volop in veel parochies gevierd: de honderdste geboortedag van Karol Wojtyla, de heilige paus Johannes Paulus II. het Katholiek Nieuwsblad heeft uitgebreid aandacht besteed aan deze grote paus in een moeilijke tijd van crisis op veel fronten. Een man, die heel vroeg het lijden heeft leren kennen. Zijn moeder stierf toen hij een kind van 8 was.. Op zijn 21e verloor hij ook zijn vader en zijn enige oudere broer…
door René Wilmink
1978, twee conclaven in een paar maanden tijd. 16 oktober, er is witte rook… Een jonge, zeer vitale en charismatische nieuwe Petrus verscheen op het bordes met de woorden ‘Heb geen angst! Open de deuren van je hart voor de Verlosser.’
Leraar: Christus in het midden, het hart van de Kerk
Johannes Paulus II is een heilige met een heldere en gedegen theologie. Dat gold niet alleen voor zijn christologie, maar zeer zeker ook voor zijn uitleg van de Kerk als mystiek lichaam van Christus. Vaticanum II legde hij onvermoeibaar uit. De snel gegroeide ontwikkeling na het laatste concilie in vooral West-Europese landen kon hij weinig waarderen, juist omdat ze niet gebouwd waren op het sacramentele zijn van de Kerk, maar eerder vrucht waren van een hol functionalisme, wat grote vertroebeling heeft gebracht in de beleving van het Christusmysterie binnen de gemeenschap. Christus verkondigen als de Verlosser, het hele sacramentele leven, waar we Christus vieren als de Verlosser. Wij geloven in de Verlosser van de wereld, die onder ons gekomen is om zich totaal weg te schenken als verlossingsdaad. Christus en de Kerk zijn onafscheidelijk een. Dit bewustzijn was vanaf het begin van zijn pontificaat (zie zijn eerste encycliek Redemptor hominis!) tot de schitterende laatste encycliek over de Kerk van de Eucharistie (Ecclesia de eucharistia) leidraad van zijn onderwijs en bestuurlijk handelen.
Hart voor de jeugd en de gezinnen
In dit kader herinner ik me de openingsplechtigheid van de Wereldjongerendagen in Rome in het heilig jaar 2000. Johannes Paulus opende op het Sint Pietersplein met een vraag: ‘Voor wie zijn jullie hier gekomen?’ De jongeren riepen naar hem van alles terug: ‘voor u’, ‘voor Petrus’ en ‘voor Paulus’, ‘voor elkaar te ontmoeten’, etc. Hij liet het gewoon gebeuren. Even daarna nam hij opnieuw de microfoon en zei: ‘Neen, nee, alleen voor Christus!’ Het antwoord hierop van de jongeren was een minuten lange bevestiging in de vorm van een geweldig applaus en lange wave door de oude stad Rome: de aanwezige jonge Kerk was daar inderdaad allereerst voor Jezus Christus gekomen! Met de door hem bedachte eigentijdse Wereldjongerendagen wist hij de band met jonge mensen op te bouwen en hen op te roepen om de heiligen van nu te zijn. In West-Europa – waar de Kerk in ras tempo de band met de jongere generaties voor het overgrote deel was verloren. Hij hield van de mensen en had een speciale plek voor de jongeren en wees hen de weg naar geluk en toekomst in, door en met Christus. Diezelfde toewijding had hij ook voor de gezinnen, denk aan de Wereldgezinsdagen. Zie ook de nog steeds zeer actuele exhortatie Familiaris consortio (1981) over gezinnen in de wereld van: een grote aanrader!
Herder en profeet
Vele pastorale reizen maakte Johannes Paulus II: 146 in totaal. Een reizende paus, die de kudde opzocht. Hij verdiepte zich werkelijk in de rijkdom en eveneens in de problematiek van de Kerk en de samenleving in het geheel van het te bezoeken land; hij wist te bevestigen en nam geen blad voor de mond, om het heersende onrecht aan de kaak te stellen. Hij verzette zich hevig tegen elke vorm van sociale uitbuiting en onrecht in zoveel verschillende vormen, omdat het de mens, als beeld van God ernstig schaadt. We mogen hem profetisch noemen, waar hij helder waarschuwde voor de gevaren (dikwijls mooi verpakt) in de postmoderne cultuur, die hij dikwijls heeft omschreven als een cultuur van de dood. De Kerk moet zich voortdurend blijven uitspreken en concreet inspannen voor de waardigheid van de mens in de complexe cultuur, waarin wij leven. Dat is ook nu onverminderd actueel.
Antropologie en theologie
Het was Johannes Paulus II te doen om de mens als beeld van God. Hij nam je als het ware mee op ontdekkingstocht, waarbij hij de waardigheid van de menselijke persoon theologisch, antropologisch en filosofisch fundeerde. Vanaf 1980 heeft hij de zogenaamde woensdagochtendcatechese besteed aan dit thema. Gaandeweg is dit uitgewerkt – en inmiddels zelfs tot een zekere theologische discipline gemaakt – die we nu kennen onder de benaming theologie van het lichaam. De mens is eenheid van ziel en lichaam. Mens-zijn is niet alleen een mentale realiteit, we hebben ook een lichaam. In die eenheid van lichaam en ziel zijn we door de Schepper gewild en geroepen tot heiligheid. Vanuit dit principe heeft Johannes Paulus II ook de beschermwaardigheid van het leven onverkort verdedigd, te midden van een snel ontwikkelende medische wetenschap. Hij sprak zich uit over de technisch-medische mogelijkheden in het licht van de heiligheid van de mens, als beeld van God. Vooral de prachtige encyclieken Veritatis splendor (1993) en Evangelium Vitae (1995) zijn parels, waarin de visie van de Kerk over moraal en de absolute beschermwaardigheid van het menselijk leven met grote nuance zijn samengebracht.
Johannes Paulus de Grote werd hij genoemd, direct na zijn overlijden. Hij heeft bij leven veel gebracht, hij heeft veel achtergelaten, waarmee we in het heden verder moeten bouwen in een inmiddels nog sneller veranderende wereld. Dat Kerk voortgaat en standhoudt op voorspraak van deze grote paus!
René Wilmink, pastoor-deken Eindhoven
