Zijn portret was bijna met de vuilnisman meegegeven, maar het hangt nu in de werkkamer van godsdienstsocioloog Erik Sengers, die zijn proefschrift aan hem wijdde: mgr. Johannes Aengenent, filosoof, socioloog en bisschop van Haarlem (1928–1935). Als theoreticus van de katholieke sociale leer bleef hij op de achtergrond, maar zonder hem is het werk van bekendere figuren als Ariëns en Poels niet denkbaar.
Op 29 juni werd de handelseditie van het proefschrift gepresenteerd. Naar aanleiding hiervan organiseerde het Centrum voor de Sociale Leer van de Kerk een symposium rond de sociale leer van de rooms-katholieke Kerk.
Aengenent was geïnspireerd door de sociale encycliek Rerum novarum. Die had tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw een grote invloed op de katholieke politiek en vakbeweging. Is het mogelijk een verbinding te leggen tussen de ideeën van Aengenent en onze tijd, was de vraag.
De meest praktische bijdrage kwam van een bankier. Radek Ruhlman is werkzaam bij de Chinese Agricultural Bank in Luxemburg. Niet direct een milieu waarin je de sociale leer van de rooms-katholieke Kerk verwacht, maar Ruhlman heeft enkele typische voorbeelden van katholieke bedrijfsvoering bestudeerd: de brouwerijen van de trappisten in Orval, Westmalle en Chimay.
Afstand tussen wereld van de bank en de katholieke sociale leer is vrij groot, zo stelde hij. Maar de principes van die leer zijn niet zo moeilijk toe te passen. De monniken maken bijvoorbeeld nauwelijks reclame en streven er niet naar om een markt te creëren. Ze produceren om te voldoen aan een vraag die er al is en proberen niet om die te vergroten.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een wezenlijk onderdeel van de uitgangspunten van de monniken. Bedrijven daarentegen gaan hier pas toe over onder maatschappelijke druk, maar de monniken doen dat uit zichzelf, vanuit hun principes.
Ze hebben geen schulden en financieren alles zelf. “Een mooier businessmodel kan ik me niet voorstellen, het is zo jammer dat we er zo weinig van hebben.”
Erik Sengers, Roomsch Socioloog – Sociale Bisschop. Joannes Aengenent als ideoloog en organisator van de katholieke sociale beweging 1873–1935, Hilversum: uitgeverij Verloren € 29,- www.verloren.nl. Binnenkort volgt een uitvoeriger bespreking van het boek op Katholiek.nl.
Foto: By Md.altaf.rahman (Own work) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons