Ruim 150 jaar voor de reformatie ontstond er in Nederland een beweging die eveneens voortkwam uit een behoefte aan vernieuwing binnen de kerk. Deze ‘Moderne Devotie’ die ontstond in Deventer, heeft zijn sporen nagelaten in de Nederlandse historie, zo bleek tijdens een lezing over de Moderne Devotie in het Sint-Janscentrum in Den Bosch.
Achtergrond Moderne Devotie
In een tijd van veel armoede, honger en ziektes, verwaarloosden priesters en religieuzen hun geestelijke taken. Geert Grote (1340-1384) besefte dat er een vernieuwing nodig was binnen de kerk, vooral een innerlijke vernieuwing. Hij stelde in 1374 zijn huis in Deventer beschikbaar voor een groep vrouwen die buiten het klooster een religieus leven wilden leiden. Zij noemden zichzelf ‘Zusters van het gemene leven’. In 1380 volgde de oprichting van een dergelijke gemeenschap voor mannen. In 1387 stichtten de ‘Broeders van het gemene leven’ het klooster van Windesheim. Van hieruit werd een groot aantal nieuwe kloosters gesticht, zodat de beweging zich als een olievlek over Nederland en Europa verspreide.
De Moderne Devotie kreeg de grootste bekendheid toen Thomas a Kempis in 1441 zijn boek ‘Over de navolging van Christus’ schreef. Dit boek bleef op velen, ook na de hoogtijdagen van de Moderne Devotie, een grote invloed hebben op velen. Vincent van Gogh schreef:“Dat boek is subliem.” Ook op het onderwijs hadden de broeders grote invloed: onder anderen Erasmus en Luther kregen les van broeders van Windesheim uit de boeken die de broeders hadden geschreven.
Nederland ‘blind’ voor de Moderne Devotie
Mink de Vries heeft drie jaar lang onderzoek gedaan naar sporen van de Moderne Devotie in Nederland. “De Moderne Devotie is zo’n belangrijk onderdeel van de Nederlandse historie, maar mensen weten er zo weinig vanaf. Deventer, Hasselt, Zwolle, Kampen, Hattem, Elburg, Harderwijk en Zutphen vormden destijds het noord-westelijk hart van de Moderne Devotie in Europa” aldus De Vries. Volgens De Vries heeft de Moderne Devotie een enorme invloed op de geschiedenis van Nederland, maar toch vind je de grootste Nederlandse hervormingsbeweging niet in de Canon van de geschiedenis van Nederland.
De Vries probeert daarom aandacht te krijgen van gemeenten voor de historische waarde van de Moderne Devotie. Met wisselend succes. “In Leiden pikten ze mijn verhaal goed op en zagen ze direct kansen. In Delft lag dat anders, daar willen ze niet luisteren. Mensen weten echter niet dat Willem van Oranje is neergeschoten op een ‘Moderne Devotie’ plek, namelijk het Sint-Agathaklooster in Delft.” Waarom veel gemeenten geen oor hebben voor dit verhaal komt volgens De Vries waarschijnlijk omdat de gemeenten een bepaald verhaal hebben over hun stad waar ze niet van af willen wijken.
Toch liggen er volgens hem enorme kansen, vooral promotioneel gezien. Voorafgaand aan de lezing konden geïnteresseerden mee doen aan een ‘Moderne Devotie rondleiding’ door ’s-Hertogenbosch, langs plekken die een historische betekenis hebben rondom de Moderne Devotie. “Er zaten drie stad-rondleiders in de groep en zij hadden hier nog nooit van gehoord. Ze waren dan ook zeer verbaasd”, aldus De Vries.
De actualiteit, de betekenis
Naast het historisch belang van de Moderne Devotie is er de vraag: wat is de actualiteit van het onderwerp. Tijdens de lezing kreeg ook mgr. De Korte, bisschop van ’s-Hertogenbosch, de mogelijkheid zijn visie te geven over het onderwerp en de link te leggen naar de actualiteit. Volgens bisschop De Korte is de kerk van vandaag een krimpende en kwetsbare kerk. In de hoeveelheid van het religieuze aanbod kom je altijd terug op de Godsvraag en kunnen we nader tot elkaar komen als we kijken naar de Moderne Devotie.
De Moderne Devotie gaat immers terug naar de kern van het geloof. Aan de hand van vier punten maakte de bisschop dat concreet. Als eerste noemde hij de verantwoordelijkheid van het doopsel. Als tweede punt de gemeenschap, communio. Volgens mgr. De Korte is het belangrijk dat we in verbondenheid met elkaar leven. “Je kunt bijvoorbeeld samen de maaltijd delen en daarna een goed geloofsgesprek houden”. Daarin legde de bisschop de link naar zijn derde punt: het geloofsgesprek. Door de schrift te kennen kan de nieuwe generatie weer eigen woorden geven aan het geloof en deze vervolgens doorgeven aan een nieuwe generatie. Als vierde en laatste punt moeten we als christenen de relatie aangaan met Jezus. Volgens mgr. De Korte zijn we met z’n allen geroepen als het gaat om de bron, dat we de band met Christus en met elkaar versterken en verstevigen.