Een katholieke kerk met toekomst. Hoe ziet die eruit? De bundel met die titel, verschenen bij gelegenheid van het afscheid van prof. dr. Jozef Wissink als hoogleraar Praktische Theologie van de Tilburg School of Catholic Theology van de Universiteit van Tilburg, geeft hierop geen antwoord. Tenminste, niet aan wie op zoek is naar het antwoord.
Het dichtste bij een antwoord kwam bisschop De Korte in zijn bijdrage die al eerder op katholiek.nl werd gepubliceerd. Een duidelijk antwoord omdat hij onomwonden stelde dat de rooms-katholieke kerk in Nederland op dit moment haar ernstigste crisis sinds de Reformatie doormaakt.
En natuurlijk bestaat het antwoord niet. Vandaar dat in deze bundel zeer diverse standpunten naar voren komen. Die kunnen heel verschillend zijn. Ook nu zien we weer de tegenstelling tussen tussen een visie die de nadruk legt op diaconaat en een die het belang van spiritualiteit en mystiek benadrukt.
Daarbij worden deze standpunten begeleid door motto’s die inmiddels bekend zijn: aan de ene kant de uitspraak van Bonhoeffer dat “alleen wie voor de joden schreeuwt gregoriaans mag zingen”. Henk Jansen o.f.m. schrijft dat in zijn ‘diaconale lezing van de schrift’.
Daar staat de constatering van religiesocioloog Staf Hellemans tegenover. Hij constateert dat spiritualiteit en mystiek in onze maatschappij sterk aan belang hebben gewonnen. Daarom vindt hij dat de katholieke kerk daar meer in moet investeren. Zijn artikel begint hij niet voor niets met de uitspraak van Karl Rahner: “De vrome van morgen zal een mysticus zijn”.
Toch bevat deze bundel geen stof voor polemieken. Ze laat eerder zien hoe divers de mogelijkheden zijn die de kerk nog steeds heeft binnen deze twee genoemde uitersten. Er zijn bijdragen uit de praktijk van onder anderen Piet Rentinck, oud vicaris-generaal van het aartsbisdom Utrecht en pastoor van de Sint-Martinusparochie in die stad over geloofscommunicatie in kleine groep. Hij schetst hoe hij, mede geïnspireerd door het groepsgesprek dat in de Moderne Devotie werd gepraktiseerd, helpt om mensen te laten spreken over het geloof in een geseculariseerde stad.
Ook de bijdrage van Toke Elshof, docent catechetiek aan de Tilburg School of Catholic Theology, gaat over geloofscommunicatie en vooral over de manier waarop het geloof in het gezin ter sprake kan komen.
Opmerkelijk is de bijdrage van prof. Adelbert Denaux, decaan van de Tilburg School of Theology. Het is het meest doorwrochte artikel in de bundel en handelt over gezag en gezagsuitoefening in de Rooms-Katholieke Kerk. Hij toont aan dat het beeld van de Kerk met de paus als absoluut heerser en de bisschoppen als diens zetbazen volkomen onjuist is.
Toch vindt hij dat de rol van de bisschoppen nog steeds te beperkt is. “Het grootste probleem lijkt me de overdreven centralisatie van de gezagsuitoefening in de kerk”, zo schrijft hij. Hij bepleit daarom een hervorming van de curie waardoor de Kerk werkelijk een communio van lokale kerken wordt.
Jan Brouwers
Historicus en publicist. Zie ook zijn website.
Een katholieke Kerk met toekomst. Bij het afscheid van Jozef Wissink als hoogleraar Praktische Theologie aan de faculteit Katholieke Theologie te Tilburg Theologische perspectieven 8 / Staf Hellemans, Jan van den Eijnden, Piet Rentinck (red.). Bergambacht: Uitgeverij 2VM. 203 p. ISBN 9789490393175. 21,50 euro. Te bestellen via deze link