Het is vrijdagmiddag 15 februari in de St. Janskathedraal te ’s-Hertogenbosch. De tweede Sintjanslezing heeft plaats met als inleider Stijn Steenbakkers, CDA-wethouder in Eindhoven, met een co-referaat van bisschop Gerard de Korte.
door Joost Jansen oPraem
Het gaat over economie, oftewel de ‘staathuishoudkunde’ van de regio Eindhoven en veel breder. De regio Eindhoven is booming. Trouwens, de maakeconomie van Nederland zit in Brabant, herhaalt de commissaris van de koning Wim van der Donk met trots. Fijn dat in de regio Eindhoven zoveel grote bedrijven zijn als Philips, Daf, ASML, VDL e.a. met er omheen 6000 MKB-bedrijven die toeleveren aan deze giganten. Personeel is bijna niet aan te slepen, het werkeloosheidspercentage is nog nooit zo laag geweest. Fantastisch toch? Maar dit alles is niet de heel waarheid, zo bleek op deze boeiende middag.
Niet iedereen kan mee in deze ‘vaart der volkeren’. Er zijn mensen die buiten de boot vallen, of het tempo niet kunnen bijbenen. Er zijn ook tendensen in onze samenleving dat er onrust is, zelfs angst, een veenbrand die hier en daar de kop op steekt zoals de ‘gele hesjes’ of de invloed van politieke stromingen die verdeeldheid in de bevolking aanwakkeren. Wat is er aan de hand? Waarom zeggen mensen: ‘Met mij gaat het goed maar met ons gaat het niet goed?’ (Paul Schnabel, tot 2013 directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau)
Het ‘melkkrukje’
Een melkkrukje heeft drie poten. Lange tijd is er evenwicht geweest tussen overheid, ondernemers en onderwijs. Toen het communisme rond 1990 uit het zicht verdween en het kapitalisme niet meer in toom gehouden werd, kwam het evenwicht in gevaar. Waar vroeger het informele circuit in dorpen en steden er voor zorgde dat mensen uit verschillende gremia elkaar bleven ontmoeten (en in evenwicht hielden), krijgen markt en overheid de overhand. De economie volgt zijn eigen dynamiek, niet geremd door de ‘menselijke maat’ Wordt de economie dan wel op de juiste wijze toegepast? Het gaat toch om de inrichting van het ‘huis waarin mensen wonen en met elkaar optrekken’’ om huishoudkunde? Het Griekse woord ‘oikos’ betekent toch ‘huis’?
Hiermee komt Stijn Steenbakkers bij de kern van zijn pleidooi om de ‘informele sector’ weer op een hedendaagse leest te schoeien. Het gaat om ‘goed rentmeesterschap’ en zo voelt hij zich verwant met het katholieke sociale denken zoals dit onlangs door paus Franciscus in zijn boek Laudato Si! herijkt is voor de 21e eeuw. De wethouder van Eindhoven ziet goede aanknopingspunten bij de Brabantse ‘ziel’ waar het ‘samen’ in het DNA zit, waar het coöperatieve denken herontdekt wordt en de Triple Helix (overheid-ondernemers-onderwijs) nooit helemaal verdween. Kortom: dichter bij de burger, het waarderen van de onderlinge afhankelijkheid, en goed samenwerken van de onderscheiden sectoren.
De middenklasse
Bisschop De Korte haalde enkele leidende gedachten van Stijn Steenbakkers naar voren en verbond ze aan wat hij als bisschopreferent voor Kerk en samenleving op vele plekken naar voren brengt. Met name de terugval van de middenklasse is voor de beide inleiders zorgelijk. De tweedeling in de maatschappij van winnaars en ‘losers’ wordt groter. De financiële positie van 30% van de bevolking laat te wensen over. Het werkt populisme en extremisme in de hand. Dat maakt de zaak (het ‘huis’ van onze samenleving) er niet veiliger op.
De boeiende discussie tussen bestuurders, politici en kerkmensen die hierop volgde, onderstreepte nog eens dat zowel wethouder Stijn Steenbakkers als bisschop De Korte spijkers met koppen hebben geslagen.
Wie de spijker op de kop weet te slaan, kan ook verder bouwen aan dat huis dat we samen bewonen.
Joost Jansen is norbertijn van de Abdij van Berne, prior van de abdij, pastoor van de parochie Heilige Augustinus (Berlicum/Middelrode, Dinther, Heeswijk en Loosbroek) en redacteur van Katholiek.nl