Museum Catharijneconvent is sinds kort de trotse eigenaar van een uniek Utrechts beeld van Maria met kind. Dit recent verworven kunstwerk is vanaf vandaag te zien tijdens De zomer van Herman Pleij. Het beeld is gekocht op de laatste editie van de TEFAF in Maastricht en heeft een specifieke en zeldzame iconografie. De sculptuur is van zeer hoge kwaliteit en vertoont veel overeenkomsten met het werk van de Utrechtse beeldhouwer Adriaen van Wesel (ca. 1417 – kort na 1490). Dit maakt het een unieke aanwinst voor de collectie Nederland en een aankoop van nationaal belang.
Zittende Maria met golvend haar
Het houten beeld, met een hoogte van 28 centimeter, toont een zittende Maria met het staande Christuskindje. Typerend zijn het eivormige gezicht van Maria en haar golvende haren met de scheiding in het midden, wat duidt op vervaardiging door een kunstenaar uit de directe omgeving van de Utrechtse beeldhouwer Adriaen van Wesel (ca. 1417 – kort na 1490).
Zeldzame iconografie
Het beeld heeft een specifieke en zeldzame iconografie. Opvallend is dat Jezus zijn hand op het boek legt en de beschouwer lijkt te onderwijzen. Jezus presenteert zich als onderwijzer en als het ‘vleesgeworden woord’. Een ander opvallend iconografisch element is dat Jezus op de grond staat, terwijl Maria het kind gewoonlijk op de arm draagt. Zijn hemdje valt open, waardoor oorspronkelijk zijn genitaliën te zien waren. Deze zijn in latere tijd verwijderd, waarschijnlijk uit preutsheid. Het beeldje is een verwijzing naar de besnijdenis, één van de zeven bloedstortingen van Jezus, waarvoor in de late middeleeuwen een grote devotie bestond. Het is waarschijnlijk dat de sculptuur naar deze verering verwijst.
Antwerps keurmerk
Het beeldje is aan de voorzijde van de stoel, rechtsonder, voorzien van een Antwerps keurmerk in de vorm van een handje. Vanaf de vijftiende eeuw werden schilderijen op paneel en beelden voorzien van dergelijke keurmerken. Deze dienden als kwaliteitswaarborg voor de koper en werden aangebracht door officieel aangestelde keurmeesters van het gilde. De aanwezigheid van het handje wijst erop dat het beeld in Antwerpen werd verkocht. Hiermee vertelt dit beeld ons meer over de bijzondere handelsbetrekkingen tussen Utrecht en Antwerpen.
De naakte waarheid
Het unieke Utrechtse beeld wordt voor het eerst getoond tijdens De zomer van Herman Pleij, te zien tot en met 4 september. Met zijn gewaagde keuzes, persoonlijke verhalen en oog voor detail laat Herman Pleij bezoekers anders kijken naar laatmiddeleeuwse kunst. Het beeldje is te zien bij het thema ‘De naakte waarheid’, waarin Pleij de fixatie op de genitaliën van Jezus in de middeleeuwen uit de doeken doet. Pleij gaf het beeldje de titel ‘Met openvallend tuniekje leest Jezus ons de les’.
Ruimhartige bijdragen
‘Zittende Maria met staand Christuskind’, omgeving Adriaen van Wesel circa 1480, kon worden aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Schoufour-Martin Fonds en Mr. J.J.A.M Kennis Fonds), het legaat van Koos Bogaarts, de Vereniging Vrienden Museum Catharijneconvent en bijdragen van vrienden en familie van oud-directeur Henri Defoer ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag.
