De buitengewone bisschoppensynode over het gezin presenteerde vandaag een tussentijds rapport nu de synode op de helft van haar ontmoeting is. In de rapportage is duidelijk de hand van paus Franciscus merkbaar: de kerk wordt barmhartiger en gaat meer de positieve kanten van mensen benadrukken.
Het document ‘Relatio post disceptationem’ dient tevens ter voorbereiding op de algemene synode over een jaar in Rome. Die algemene synode heeft als onderwerp de roeping en de missie van het gezin in de kerk en de moderne wereld. Het definitieve woord is daarmee aan de algemene synode volgend jaar. Niettemin geeft dit voorlopige tussenrapport een indicatie van de richting waarin het denken van de rooms-katholieke kerk zich beweegt.
Het rapport bestaat uit drie delen: luisteren naar de noden van kerk en wereld, gelovig opzien naar Christus en ‘discussies’. Deze laatste sectie met ‘pastorale perspectieven’ is van groot belang omdat de synodevaders hierin het achterste van hun tong laten zien. We vatten de belangrijkste punten samen.
Samenwonen
De synodevaders laten zich positief uit over bepaalde aspecten van burgerlijke (dus niet kerkelijke) huwelijken en ongehuwd samenwonen. Het ideaal blijft als zodanig gehandhaafd, aldus de synode, maar ‘we moeten ook wijzen op constructieve elementen in die situaties die niet (meer) aan het ideaal beantwoorden’. Volgens de synodevaders kiezen veel jongeren in het Westen voor ongehuwd samenwonen uit ‘gewoonte’, maar ook omdat ze een kerkelijk huwelijk (met alles erop en eraan) als ‘luxe’ zien waarvoor eerst gespaard moet worden. ‘Ze verwerpen de christelijke waarden rond familie en huwelijk niet,’ aldus de synodevaders. ‘Het is mogelijk om in dergelijke manieren van samen leven authentieke familiewaarden te ontdekken, of in ieder geval de wens daartoe.’ Pastorale gesprekken zouden altijd moeten starten met het benadrukken van deze positieve aspecten van een relatie tussen twee mensen, ook als deze niet aan het ideaal van de kerk voldoet.
Gescheidenen
Onder het kopje ‘zorgen voor gewonde families’ behandelt de rapportage het kerkelijk standpunt rond mensen die gescheiden zijn, en daarna eventueel hertrouwd. De synodevaders stellen dat scheiding ‘geen keuze’ is, maar dat het mensen overkomt en dat door hen ‘ondergaan’ wordt. De ‘breekbaarheid van het menselijk bestaan’ noopt de r.k.-kerk om naar pastorale oplossingen ‘op maat’ te zoeken, en niet heil te zoeken in een one size fits all-oplossing. De synodevaders wijzen op het gevaar van een vechtscheiding: ‘er moet niet om de kinderen worden gevochten’.
Het rapport geeft vervolgens verschillende voorstellen van individuele synodevaders weer om de procedure voor kerkelijke nietigverklaring van een huwelijk te vergemakkelijken en de gronden waarop een dergelijke verklaring kan worden geven, te verruimen. De synode neemt echter nog geen beslissingen hierover. Ze laat deze liggen voor de algemene synode op 25 oktober 2015.
Gescheidenen worden expliciet opgeroepen om toe te treden tot de Eucharistie. Of gescheidenen die hertrouwd zijn, toegelaten moeten worden tot de Eucharistie laat de synode evenwel in het midden. Wel wordt duidelijk dat er veel discussie geweest is onder de synodevaders over de mogelijkheden om toegang tot de sacramenten mogelijk te maken. Het rapport stelt in ieder geval dat ‘de situatie van gescheidenen, die zijn hertrouwd, vragen om een voorzichtige behandeling, die gepaard moet gaan met een respectvolle houding, terwijl elke taal of elk gedrag vermeden moet worden, waardoor zij zich gediscrimineerd zouden voelen.’ Want: ‘de christelijke gemeenschap die voor hen zorgt, is geen verslapping van het geloof en haar getuigenis over de onverbrekelijkheid van het huwelijk, maar eerder precies een uiting ervan.’
Homoseksualiteit
Een ander heet hangijzer waar de synode over gebrainstormd heeft, is de houding van de kerk tegenover homoseksualiteit. ‘Homoseksuelen hebben gaven en kwaliteiten in de aanbieding voor de christelijke gemeenschap: zijn we in staat hen te verwelkomen en te garanderen dat ze een broederlijk plek in onze gemeenschap krijgen?’ Zo begint het tussenrapport. De synode bevestigt de kerkelijke leer dat een relatie tussen twee mensen van hetzelfde geslacht niet op hetzelfde niveau kan staan als die tussen een man en een vrouw. Daarentegen merken de synodevaders wel op dat ‘wederzijdse hulp tot het niveau van opoffering’ kan worden gevonden tussen partners van hetzelfde geslacht. Met andere woorden: vriendschap tussen twee mannen of twee vrouwen is geen probleem, maar deze vriendschappelijke relatie kan nooit dezelfde status hebben als een heteroseksueel huwelijk.
De synode heeft, zo lijkt het op het eerste gezicht, niet de revolutionaire vernieuwingen gebracht waarop veel gelovigen hadden gehoopt en waarvoor veel conservatieve critici hadden gevreesd. Tegelijkertijd lijken een aantal onderwerpen nog niet ‘uitgedacht’, met name rond de procedure rond de nietigheidsverklaring van een kerkelijk huwelijk en de mate waarin een gescheiden en weer hertrouwde gelovige toegang heeft tot de Eucharistie. De verwachting is dat de algemene synode over een jaar hier knopen over gaat doorhakken.
De volledige (Engelstalige) tekst van het tussentijdse rapport, dat voorlopig is en als werkdocument moet worden gezien, is te vinden op de nieuwswebsite van het Vaticaan.