In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
Vijftiende zondag door het jaar
Het goede zaaien
Nu, midden in de zomer denken we niet direct aan zaaien. Juist in deze tijd zien we de bloemen in het veld en de vruchten aan de bomen. Maar daar kun je pas van genieten als er vooraf gezaaid of geplant is. Er moet heel wat gedaan worden voordat er resultaat zichtbaar is. Zo gaat het ook in de Bijbelteksten van vandaag. God maakt met zijn regen de aarde geschikt voor de natuur en met zijn Woord leefbaar voor de mensen. Jezus heeft het Woord van God gezaaid en wacht geduldig op een rijke oogst.
Exegetische notities Evangelie
Matteüs 13,1-23 (of 1-9)
Hoofdstuk 13 van Mattheüs bestaat uit verschillende parabels, waarmee Jezus aan het volk uitleg wil geven over bepaalde zaken aan de hand van eenvoudige voorbeelden. Onze perikoop bevat één parabel met in daaropvolgende delen de uitleg. Jezus vertelt vanuit een boot aan het meer deze gelijkenis aan een grote menigte.
Het eerste deel is dat van de verzen 1-9, met de gelijkenis van de zaaier. Het zaad valt op plekken die nogal verschillen van ontvankelijkheid voor het zaad. Op de weg, op rotsachtig land en tussen het onkruid. Op die plekken heeft het zaad geen kans om uit te groeien. Pas waar het zaad op goede grond valt is er kans op gewas met een goede opbrengst. De menigte zal dit verhaal zeker begrepen hebben. Het zaad is het Woord van God dat gepredikt wordt door de ‘zaaier’ Jezus. De groei is afhankelijk van de ‘bodem’, de ontvankelijkheid van de luisteraar. Wie zich openstelt zal het Woord ontvangen en zo het gewas en de vruchten van het rijk Gods doen groeien. Voor de zaaier is het belangrijk geduld en hoop op een goede oogst te houden.
In de verzen 10-17 lijkt Jezus weer alleen te zijn met zijn leerlingen die hem vragen waarom Hij toch in gelijkenissen spreekt. Daarop volgt een uitleg door Jezus. Het is hem duidelijk dat zijn prediking niet erg succesvol is geweest bij het volk. Hij kan praten over de geheimen van Gods rijk, maar het volk luistert niet goed en begrijpt hem niet. Zijn prediking mondt niet uit in daden die hun geloof tonen. Het is alsof ze hem niet eens willen begrijpen, uit angst zich te moeten bekeren. Door gebrek aan belangstelling zullen ze zelfs het beetje kennis dat ze hebben ook nog verliezen. Om op de onwil van het volk te wijzen haalt de evangelist in de verzen 14-16 een citaat van de profeet Jesaja aan, die ook al met dit probleem worstelde. Jezus prijst de leerlingen die wel zijn woorden aannemen en zo de geheimen van Gods rijk steeds beter leren kennen en begrijpen. Bij hen is het Koninkrijk reeds aan het groeien.
Vanaf vers 18 volgt uitleg van de parabel van de verzen 1-9. Hier wordt de toehoorder als het zaad zelf voorgesteld. Het zaad is de luisteraar die het Woord heeft gehoord en opneemt. Het zaad dat op de weg valt is de toehoorder die het Woord wel hoort maar niet begrijpt (vers 19). Het zaad dat tussen de rotsen valt is de luisteraar die wel begrijpt maar direct opgeeft als het te lastig wordt (vers 20-21). Het zaad tussen het onkruid is de gelovige die wel hoort, maar het niet kan volhouden en geen vrucht kan dragen (vers 22). Maar gelukkig is er ook een deel dat wel een goede oogst gaat opleveren. De uitbreiding van het rijk Gods is afhankelijk van de wijze waarop mensen het Woord van God aannemen en koesteren.
Themastelling
In de lezingen zien we steeds een vergelijking tussen elementen uit de natuur en het Woord van God. Jesaja vergelijkt Gods woord met de regen die de aarde bevloeit en zo onzichtbaar alle groei mogelijk maakt. De Psalm wijst terug naar het scheppingsverhaal en toont een vruchtbare en groene wereld dankzij Gods handelen. De nieuwe wereld in Christus die Paulus aankondigt is nog in barensnood, maar zal snel de vergankelijkheid achter zich laten. Tenslotte spreekt Jezus in de parabel over zijn taak als de zaaier van Gods woord. Afhankelijk van de toehoorder krijgt het zaad kans te ontkiemen en vrucht te dragen. Het goede wordt voor ons gezaaid. Wat doen wij ermee?
Suggestie: symboliek
Het goede zaaien… Heel eenvoudig is het om in deze viering iets met het beeld van de natuur te doen. Bijvoorbeeld:
- aan het einde aan iedereen een graankorrel meegeven, of een zaadje voor een herfstbloeier – en vragen om het thuis te zaaien. Zo worden we thuis herinnerd aan het woord dat vandaag gezaaid is.
- tijdens de viering, als onderdeel of aansluitend aan de overweging: mensen uitnodigen naar voren te komen en iets te zaaien in een grote schaal met aarde die in het liturgisch centrum staat. De schaal blijft staan en is in de komende tijd een herinnering aan het woord dat in ons gezaaid is.
- vruchten van de aarde die in deze tijd bloeien in het centrum een plek geven: fruit, granen, mais, zonnebloemen, enzovoort. De schoonheid van de vruchten van de aarde zijn een verwijzing naar de schoonheid in het leven die de vrucht is van ‘het goede zaaien’.
De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
