In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
25e zondag door het jaar – Vredeszondag
In dienst van de vrede
Vrede willen we allemaal. Maar hoe? Vredesinitiatieven bij de vleet, schendingen van de vrede te over. Gevraagd worden werkers aan de vrede, mensen die de vrede dienen. Hoeveel wil je investeren? Misschien staan er wel mensen aan de kant, staan ze te popelen om geroepen te worden tot vrede?
In de lezingen gaat het om mensen, kwetsbare mensen, die geroepen worden om anders te denken, anders te reageren. Wij vieren rondom deze verhalen en door te vieren treden wij in contact met een God die steeds anders is, die ons uitdaagt om ons creatief in te zetten ‘ten dienste van de vrede’.
Exegetische notities Evangelie
Matteüs 20,1-16a
Deze parabel, die we alleen bij Matteüs lezen, bestaat uit twee grote delen. In het eerste deel wordt het Rijk der hemelen gelijkgesteld aan een landheer die op zoek gaat naar arbeiders om in zijn wijngaard te werken. Voor toehoorders is dit een schok: het koninkrijk wordt vergeleken met een negatief persoon. De eigenaars van wijngaarden hadden hun grond niet altijd rechtmatig verworven en huurden dagloners in omdat deze goedkoper waren dan slaven. Zo werden ze steeds rijker. Kleine boeren konden de torenhoge belastingen niet betalen en hadden hun grond moeten verkopen. Ze staan op het marktplein op zoek naar werk en weerspiegelen zo de sociale ontreddering van die tijd. De schok van de vergelijking verandert snel in verwarring. De eigenaar huurt zelf de arbeiders in. Vreemd, want dat doet meestal zijn manager. En nog vreemder is dat hij tot vijf keer toe naar het marktplein gaat. Is hij geen goede planner? Of is het pure zuinigheid om niet teveel arbeiders in te huren dan nodig? Hij spreekt het normale dagloon af met de eerste arbeiders: één denarie. Met de volgende spreekt hij af dat hij hun zal geven ‘wat billijk is’, en bij de laatste arbeiders zegt hij niets over het loon. Wat zullen die krijgen? De toehoorders worden nieuwsgierig.
Het tweede deel van de gelijkenis begint in vers 8. De arbeiders worden uitbetaald, te beginnen met de laatst aangeworvenen, degene die nauwelijks hebben kunnen werken.
Ze krijgen één denarie en dat zien de eersten. Logisch dat zij, die de hele dag in de brandende zon hebben gewerkt, meer verwachten dan de hun beloofde denarie. De ontstentenis is groot als blijkt dat iedereen hetzelfde krijgt. Hoe kan dat? Er was toch afgesproken dat de betaling rechtvaardig zou zijn?
Het antwoord van de heer van de wijngaard bevat een aantal elementen. Eerst wijst hij op de afspraak: je hebt gekregen wat overeengekomen was. Verder maakt hij duidelijk dat hij met zijn eigendom kan doen wat hij wil en dat is hier: aan de laatsten hetzelfde betalen als aan de eersten. En dan komt de doordringende vraag: ben je jaloers? Letterlijk staat er: is je oog slecht omdat ik goed ben? Deze beschuldiging, het hebben van een slecht oog, was in die tijd een krachtige veroordeling van iemand die asociaal gedrag vertoonde.
Kun je mijn mildheid en vrijgevigheid jegens anderen niet verdragen? Die goedheid is niet in strijd met de strikte rechtvaardigheid, maar overstijgt ze.
Jezus heeft het over God die zo anders is dan de aardse gedachten hem kunnen voorstellen en die de redeneringen van de mens over wat wel en niet rechtvaardig is doorbreekt. Een God die de mens uittilt boven zijn benauwende begrensdheid. Jezus daagt ons uit: zijn we kwaad omdat God voor onze medemens goed is?
Het Rijk der hemelen vertegenwoordigt een omkering van de waarden van de wereld.
Themastelling
Wat is rechtvaardig? Als je Jahwe altijd trouw hebt gediend, meer werk hebt verricht dan anderen, heb je dan geen recht op méér? Op een grotere beloning? Loon naar werk, toch? Of ligt dit anders in het Koninkrijk?
De gedachten en wegen die Jahwe bewandelt zijn niet dezelfde als die van mensen. Dit lezen we in Jesaja waar de genade van God ook bedoeld is voor de overlopers die nu terugkeren naar Jahwe. De parabel van ‘de arbeiders in de wijngaard’ maakt pijnlijk duidelijk dat de verwachting dat je meer krijgt omdat je het ‘verdient’, moet worden bijgesteld. Zo werkt het niet in het Rijk der hemelen.
Voor degenen die hem in vertrouwen aanroepen draagt God zorg, benadrukt de psalmist. En Paulus spoort ons in zijn brief aan de Filippenzen aan om een leven te leiden dat het evangelie van Christus waardig is.
De waarden van de wereld worden in het Rijk der hemelen op z’n kop gezet.
Suggestie: vrede
Het is vredeszondag. In de Missionaire Agenda worden teksten en activiteiten voorgesteld welke de vieringen vandaag kunnen ondersteunen. Zie ook www.vredesweek.nl
Hang eventueel posters op van vredesorganisaties in de ontmoetingsruimte of nodig een spreker uit. Geef parochianen de gelegenheid met elkaar in gesprek te gaan over wat het begrip ‘vrede’ bij hen oproept en hoe zij als christen daaraan mede gestalte kunnen geven.
De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.