‘De kracht van vrijmoedig spreken, homoseksualiteit en misbruik in de RK-kerk’: een symposium over homoseksualiteit en misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk, georganiseerd door het Werkverband Katholieke Homo Pastores (WKHP). Zo’n negentig aanwezigen vanuit allerlei achtergronden hebben zich afgelopen woensdag verzameld in de Verkade fabriek in Den Bosch.
door Ramon Roks
‘Als werkverband bestaan we nu bijna veertig jaar, veertig jaar in de woestijn? Het werkverband is voor leden een oase in die woestijn. We steken graag een hand uit en nemen graag een uitgestoken hand aan om bruggen te bouwen. Maar dan moet het wel veilig zijn om vrijmoedig te spreken. Misschien moeten we maar eens gewoon de sprong wagen en niet meer bang zijn om te spreken en tevoorschijn te komen. Wie weet komt het beloofde land van recht en ruimte voor iedereen dan toch nog in zicht. Maar ik ga nu niet preken hoor.’ Met deze woorden opende Frans Bossink, voorzitter van het WKHP.
Het is de opening van een symposium dat misschien ook wel een teken is van een nieuwe fase van dit werkverband. In hun bijna veertigjarige geschiedenis was het namelijk het eerste publieke symposium dat zij organiseerden. Een symposium dat al langer gepland stond, maar toevallig ook nog eens plaats vond in de week waarin de Amsterdamse priester Pierre Valkering volop in het nieuws kwam vanwege het verschijnen van zijn boek: ‘Ontkleed niet naakt staan’. Een gebeurtenis waardoor er de afgelopen dagen in ieder geval al meer dan gewoonlijk gesproken werd over homoseksualiteit, kerk en priesterschap. Zelf was hij overigens het merendeel van de dag niet aanwezig.
Het symposium stond onder de bezielende leiding van dagvoorzitter Anke Bisschops, die als pastoraalpsycholoog jarenlang verbonden is geweest aan verschillende ambtsopleidingen en de Faculteit Katholieke Theologie. Volgens haar is dit de bijeenkomst van de drie B’s: het is bijzonder, boeiend en belangrijk dat bij elkaar zijn om hierover te spreken.
Toedekken als kerkelijke strategie
Hendro Munsterman mocht als eerste een uitgebreide inleiding geven deze ochtend. Als katholiek theoloog, journalist en ‘Vaticaan watcher’ is hij verbonden aan het Nederlands Dagblad en de Tilburg University.
Munsterman hield een pleidooi voor het openbreken en openen van onze kerk en de problematiek die er is binnen onze kerk. Hierbij sprak hij met name over de problematiek van het seksueel misbruik: toedekken als kerkelijke strategie. Zwijgen kan een strategie zijn bij seksueel misbruik, maar ook rondom andere hete hangijzers binnen onze kerk zoals het thema homoseksualiteit en andere morele zaken.
Paus Franciscus ziet onze kerk het liefst als een veldhospitaal, echter bevat dit hospitaal ook personeel dat niet helemaal meer gezond is, aldus Munsterman. Hij sprak over Tony Anatrella, een voormalig priester die zich schuldig gemaakt heeft aan een groot aantal gevallen van seksueel misbruik met seminaristen en novicen die hij zou genezen van hun homoseksualiteit. Soms wordt er de koppeling gemaakt tussen homoseksualiteit en seksueel misbruik, alsof hier een causaal verband zou zijn. Dit blijkt echter een onjuiste conclusie. Toch gaf de kerk in 2005 een document uit waarin gezegd werd dat mannen en jongens met diepgewortelde homoseksuele tendensen niet toegelaten zouden moeten worden tot het seminarie. Auteur van dit document: Tony Anatrella.
God ontkent echter de werkelijkheid niet. Als we daadwerkelijk als christenen naar de werkelijkheid kijken vereist dat een bepaalde mate van openbaar maken (disclosure). De werkelijkheid zien en toewerken naar genezing van een kerk die ook ziek is.
Crisis als kans
Tweede spreker van het symposium was prof. Dr. Anne Vandenhoeck, als pastoraaltheoloog is zij verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven.
Haar betoog had vooral betrekking op het thema homoseksualiteit en haar eigen overtuiging dat er een vrije ruimte moet zijn binnen de kerkgemeenschap, een ruimte die het toelaat om vrijmoedig te spreken over zaken die spanningen oproepen.
Zij deed dit aan de hand van ervaringen die zij zelf heeft in de collegezaal. Hier komen westerse Vlaamse ‘leken’-studenten samen met priesters en religieuzen uit Afrika en Azië. Hierbij valt het op dat er verschillend gedacht wordt over bijvoorbeeld een thema als homoseksualiteit. Veel van de buitenlandse studenten zullen zeggen dat het een probleem is dat daar gewoonweg niet voorkomt. ‘Do you really believe homosexuality is something biological?’ vroeg een Afrikaanse zuster eens. Zij geloofde alleen in gelegenheidshomoseksualiteit. Terwijl een andere student in deze klas voor het eerst de ervaring had dat hij zijn intrinsieke zijn moest verdedigen tegenover anderen, namelijk zijn seksuele geaardheid.
Vandenhoeck stelt: ‘De barmhartigheid is niet enkel verzachting van de leer of het pastorale tegenover de dogmatiek. Nee de barmhartigheid is de kern van het christelijk denken. Een ruimte om vrijmoedig te spreken is dan ook noodzakelijk om opnieuw ruimte te scheppen aan onder andere deze barmhartigheid. Dit wel tot heil van iedereen in de gemeenschap.’
Vrijmoedig gesprek
Naar aanleiding van de sprekers gaf onder andere de bisschop van Den Bosch, Mgr. Gerard de Korte zijn reactie. De bisschop haalde onder andere aan dat hij als rector van de priesteropleiding nog nooit kandidaten geweigerd heeft omwille van seksuele geaardheid, bij zijn weten is dit ook nooit gebeurd door andere rectoren. Wel is een goede celibaatsbeleving van belang, iedere priester kandidaat moet zich dan ook oprecht de vraag stellen: heb ik het charisma van het celibaat?
‘Er is zeker een spanning rondom moraal in kerk en cultuur, hier is echter wel een snelle verandering gaande’. De bisschop is overtuigd van de kracht en mogelijkheden van de kerk. ‘Onze katholieke traditie is sterk genoeg om daadwerkelijk te komen tot een vrijmoedig gesprek’.
‘Ik ben blij met elk stapje vooruit dat we zetten, maar ik ben niet gauw tevreden’ voegt voorzitter Frans Bossink toe.
Gezegend
Een paar minuten voor het einde van het symposium sluit Pastoor Pierre Valkering alsnog aan. ‘Welkom Pierre, je hebt wel wat gemist hoor jongen’ merkt Anke Bisschops glimlachend op. Bossink besluit: ‘Vorig jaar zag ik de film ‘Call me by your name’. Een ontroerende liefdesgeschiedenis tussen twee jonge mannen, die helaas over gaat. De mooiste scene gaat over de jongen die in zijn liefdesverdriet bij zijn vader terecht kan. Die geeft hem een bevestiging waar je van gaat huilen en die je jezelf en ieder mens toe zou wensen. Een bevestiging op grond waarvan je kunt leven. Een zegen dus. Een moment Rijk Gods, Beloofd Land.’
Zo breekt Bossink toch wel een klein beetje met zijn woorden aan het begin van dit symposium: ‘Ik ga niet preken hoor.’ Ach, misschien hebben we allemaal wel iets meer behoefte aan preken als deze. Aan het eind van het symposium zie ik dan ook vooral een Werkverband Katholieke Homo Pastores dat zich meer wil openen naar buiten toe en een roep om een kerk die zich ook verder zal openen om zo gezegend de toekomst in te kunnen gaan.
Ramon Roks is afkomstig uit het West-Brabantse Roosendaal, vandaag de dag is hij woonachtig in Amsterdam. Als student theologie is hij verbonden aan de Fontys Hogeschool Theologie Levensbeschouwing en de Tilburg School of Catholic Theology te Utrecht. Hiernaast is hij op verschillende vlakken actief rondom jeugd- en jongerenwerk, op dit moment in de Keizersgrachtkerk te Amsterdam.