Twee beelden van paus Adrianus VI. Het ene staat in Utrecht: hier wordt hij voorgesteld als een ingetogen monnik. Het andere staat in L’Ampolla, aan de Spaanse oostkust tussen Valencia en Barcelona. Hier staat een man die een plan heeft: het hervormen van de rooms-katholieke Kerk.
Vanuit L’Ampolla vertrok Adrianus in 1522 nadat hij tot paus was gekozen. Het jaar daarop zou hij al overlijden en hij staat niet te boek als een succesvolle paus.
Toch passen zowel de man met de ferme blik aan de Spaanse kust als de ingetogen figuur in Utrecht bij zijn persoonlijkheid. Twan Geurts beschrijft dit in zijn biografie van de ‘Nederlandse’ paus.
Als theoloog legde hij mede de basis voor de hervorming van de Kerk zoals die twee decennia na zijn dood vorm ging krijgen tijdens het Concilie van Trente. Hij was hoogleraar aan de universiteit in Leuven en werd later mentor van keizer Karel V. Die had zo veel vertrouwen in hem, dat hij hem belaste met het bestuur in Spanje terwijl Karel zelf bezig was met andere delen van zijn wereldrijk.
In Nederland wordt hij wat meewarig bekeken, maar in Spanje is dat anders. Geurts: “In Spanje lopen ze weg met Adrianus. Iedereen weet daar nog steeds wie Adrià d’Utrecht is. Op zijn manier heeft hij zijn taak – ook die van grootinquisiteur – goed en zonder te veel bloedvergieten vervuld en daardoor heeft hij respect afgedwongen. Maar dan komt hij in Rome tussen al die ijdele kwasten van omhooggevallen prelaten die daar niet zitten omdat ze zo slim zijn of godsdienstig, maar dankzij een familielid. Daar ergerde hij zich groen en geel aan en volgens mij heeft hij die ergernis ook niet kunnen verbergen. Daardoor is hij ondiplomatiek geworden. De weerstand in het Vaticaan zelf was groot en daar kwamen nog eens de politieke omstandigheden bij: Luther die al veel te ver geradicaliseerd is om nog binnenboord te kunnen blijven. Het is een combinatie van die persoonlijke ergernis en stress. Ik denk dat hij uiteindelijk gestorven is aan stress. Het was te veel in een te korte tijd. Hij heeft misschien een half jaar effectief kunnen regeren. Toen hij tot paus werd gekozen, was hij in Spanje. Dat was in januari 1522. Hij slaagde er pas in augustus van dat jaar in om Rome te bereiken. Vervolgens heerste daar maandenlang de pest zodat alle kardinalen de stad ontvluchtten. Maar het cliché van de mislukte paus was wel aan herziening toe. Het waren absoluut de omstandigheden die hem het werken onmogelijk maakten.”
Een uitvoerig interview met Twan Geurts verscheen in Tertio.
Twan Geurts, De Nederlandse paus. Adrianus van Utrecht 1459-1523 (Amsterdam: Uitgeverij Balans, 2017)
(Bron: Tertio, christelijk opinieweekblad. Meer info en abonneren via www.tertio.be)