“Bedenkers krijgen minder snel erkenning dan ontdekkers. Een universele wetmatigheid waaraan Georges Lemaître geenszins is ontsnapt”, vertelt wetenschapshistoricus Geert Vanpaemel (KU Leuven) deze week in Tertio. “Zijn gedurfde oerknalhypothese heeft daardoor een wisselende weerklank gevonden.”
“Inzicht, verbeeldingskracht en intellectuele moed typeerden topwetenschapper Georges Lemaître die bijna dag op dag vijftig jaar terug stierf”, stelt Geert Vanpaemel. “Zoals alle grote denkers was deze priester een durver. Wanneer hij in 1927 een theorie formuleerde over het uitdijende heelal was dat een logisch maar ‘wild’ idee. Naar Albert Einsteins smaak bleek het aanvankelijk zelfs te gewaagd; de Zwitser hield vast aan een statisch universum. Op de koop toe publiceerde zijn Belgische collega in 1931 een nog revolutionairdere hypothese: het expanderende universum voerde hij tot een ‘primitief atoom’ terug. De oerknaltheorie liet voor het eerst van zich horen.”
Ook in zijn tijd was de combinatie priester/natuurwetenschapper curieus. Vrijwel geen van zijn collega’s durfde zich gelovig te noemen en velen vonden geloof en wetenschap onverenigbaar. Daarom legde Lemaître de lat hoog voor zichzelf om aan te tonen dat zijn werk wetenschappelijk gefundeerd was en niets te maken had met zijn geloof: dat waren twee volkomen gescheiden wegen naar de waarheid, vond hij.
Door lof van Brits astronoom Arthur Eddington en een inmiddels bijgedraaide Einstein schoot Lemaîtres ster snel naar het wetenschappelijke firmament, om vervolgens te tanen. Zeker postuum bleef zijn doorslaggevende bijdrage lange tijd onderbelicht. Hypotheses over het uitdijende heelal en de bijbehorende constante associeerde een meerderheid met Amerikaans kosmoloog Edwin Hubble. “Dat illustreert een algemene wetmatigheid in de wetenschapsgeschiedenis: ontdekkers krijgen sneller erkenning dan bedenkers”, verklaart de wetenschapshistoricus. “Theoretische modellen zijn immers nog geen ontdekkingen. Wel baseren anderen zich daarop om onderzoeksprogramma’s te lanceren. Zodra daarvan metingen bekend zijn en zich een wet aftekent, neemt onze kennis pas echt toe. Juryleden van de Nobelprijs voor Natuurkunde respecteren die volgorde waarmee we vooruitgang boeken. Zodoende is aan Einstein de ultieme onderscheiding slechts na veel twijfelen toegekend.”
(Bron: Tertio, christelijk opinieweekblad. Meer info en abonneren via www.tertio.be)
Afbeelding: Door NASA / WMAP Science Team [Public domain], via Wikimedia Commons
![Door NASA / WMAP Science Team [Public domain], via Wikimedia Commons](https://commons.wikimedia.org/wiki/File%3AIlc_9yr_moll4096.png){kind=link}