‘De leefregels van Franciscus zeggen ons niet wat wij moeten doen of hoe wij ‘betere mensen’ zouden moeten worden, maar ze kunnen wel werken als een spiegel die licht werpt op ons leven in deze wereld. En als ons leven in dat licht komt te staan, dan gaan wij ons vanzelf naar dat licht gedragen.’ Een citaat uit het onlangs verschenen boek ‘De liefde achterna. Leefregels van Franciscus’ van Willem Marie Speelman.
Franciscus van Assisi heeft geen bibliotheek aan geschriften nagelaten. Wel heeft hij met wat hij heeft geschreven een blijvende bijdrage geleverd aan de wereldliteratuur. Het ‘Zonnelied’ bijvoorbeeld is bekend in vele talen en spreekt mensen over de hele wereld aan.
Naast dit meest bekende werk heeft Franciscus ook een regel geschreven voor het leven en werken van de broederschap die hij in gang had gezet.
In het boekje ‘De liefde achterna. Leefregels van Franciscus’ gaat Willem Marie Speelman in op deze teksten van Franciscus. Opgenomen zijn een voorlopige regelredactie van de Regel van de minderbroeders, de Regel van de minderbroeder en het Testament van Franciscus.
In een inleiding geeft Speelman schetsen van de inhoud van de opgenomen geschriften en probeert hij verbanden te leggen tussen aspecten uit de leefregels van Franciscus en de huidige tijd. Het soms wat wollige, wat academisch-filosofische taalgebruik staat een prettig lezen en begrijpen van de inhoud hier en daar in de weg. Daarentegen nodigen de geschriften zeker uit tot reflectie en een vertaalslag naar hedendaags gebruik.
De geschriften worden vooraf kort in een kader gezet waarin de ontwikkeling van de teksten, het gebruik, de functie en de gedachten van Franciscus over die tekst duidelijk uiteengezet wordt. Dat helpt bij het verstaan ervan.
De diepte en de ontwikkeling van de Regel van de minderbroeders zijn indrukwekkend te noemen en zijn zeker de moeite waard te lezen, te herlezen en te overdenken.
Om dit lezen, herlezen en reflecteren te stimuleren is er voor gekozen om op de linker pagina de tekst van de regel af te drukken en op de rechter pagina een reflectie daarop geschreven door Speelman. Dit verheldert hier en daar en zet zeker aan tot nadenken.
De uitvoering van het absoluut lezenswaardige boekje is minder aantrekkelijk. Bij het kiezen van een linker-en-rechter-pagina-systeem is er in de vormgeving niet goed rekening gehouden met de leesbaarheid. In de lay-out beginnen tekstvakjes regelmatig niet op de zelfde hoogte, of lopen onoverzichtelijk door naar een volgende pagina. Dit maakt het wat rommelig en onduidelijk. Dat is jammer, want aan de teksten ligt het zeker niet!
Ook ontbreekt het aan een duidelijke verwijzing naar het oorspronkelijke bronmateriaal van de gebruikte Nederlandse vertaling van de regel. Het staat er wel, maar pas aan het einde van de inleiding is er een verantwoording opgenomen. De uitleg voor het gekozen linker en rechter pagina systeem is summier en tekstuele slordigheden (paus Honorius iii ipv paus Honorius III) doen af aan de inhoud van dit boek.
Toch is dit boek een aanrader. De regel van de minderbroeders wordt op een inhoudelijke manier toegankelijk gemaakt voor mensen die er niet of minder bekend mee zijn. Het geeft genoeg handvatten om vergelijkingen te maken met bijvoorbeeld de Regel van Benedictus of Augustinus. Door de toegevoegde commentaren van Speelman is het ook voor de lezer die meer of goed thuis is in de Franciscaanse spiritualiteit en geschriften genoeg stof tot nadenken en het (her)oppakken van de leefregels in het eigen dagelijkse leven.
Het is mooi om mee te overwegen dat Franciscus geen vast en dichtgetimmerde heilige teksten heeft willen maken, zijn Testament geeft dit ook heel boeiend weer. Volgens Franciscus moet je een regel niet alleen maar vast leggen en uitleggen. Je moet het doen.
Leven volgens zijn regel is daarmee leven naar het evangelie, en dat is een werkwoord….