Als het gaat om management, is de H. Franciscus geen lichtend voorbeeld. Hij schreef weliswaar een regel voor zijn orde – want zijn groeiend aantal volgelingen moest nu eenmaal weten waar ze zich aan te houden hadden – maar hij deed dat niet bepaald met veel enthousiasme. En toen de tegenstellingen binnen zijn orde uit de hand liepen, gaf hij de leiding uit handen.
Wat heeft de H. Franciscus ons dan te melden over leiderschap? Daarover ging de jaarlijkse studiedag van het Franciscaans Studiecentrum. De studiedag was dit jaar georganiseerd bij gelegenheid van het afscheid van de leider van de minderbroeders franciscanen in Nederland, minister-provinciaal Jan van den Eijnden ofm.
Geven van een voorbeeld en gericht zijn op de ander, zijn volgens Jaap Lodewijks, hoofdredacteur van het dagblad De Stentor, wezenlijke trekken van het franciscaans leiderschap. Zijn boek ‘Franciscaans leiderschap: ls het wassen van andermans voeten’ is inmiddels aan de vierde druk toe.
Ook hij liet er geen misverstand over bestaan: Franciscus had een minderbroedertje dood aan leiderschap. Voor hem moet een leider vooral een dienaar zijn: “Franciscaans leiderschap is goeroe-vrij”, in de woorden van Lodewijks.
Franciscaans leiderschap heeft veel kanten: Lodewijks nam er het begrip ‘tegenspel’ uit. Franciscus organiseerde dit zelf: als hij geprezen werd, zorgde hij dat een broeder hem bekritiseerde, waarna Franciscus hem uitvoerig bedankte. Lodewijks stelde zich voor hoe Alexander Pechtold Geert Wilders zou bedanken omdat hij hem een miezerig mannetje noemde.
Gericht zijn op de ander betekent ook luisteren. Dat is van groot belang, zo benadrukte Leendert Verheij, president van het gerechtshof in Den Haag en als ‘protestantse jongen’ ook geïnspireerd door Franciscus. Een negatieve uitspraak van een rechter wordt gemakkelijker geaccepteerd als de rechter werkelijk geluisterd heeft.
Franciscaans leiderschap is geen methode; Franciscus is geen goeroe. Ook in het boek van Lodewijks wordt dit duidelijk. Hij kent de praktijk als leidinggevende in een krantenbedrijf dat voortdurend onder druk staat en waar zelfs ontslagen moeten vallen. Leiderschap is een zoektocht en een confrontatie met jezelf en er is geen handboek dat in tien stappen iedereen tot een effectief leider maakt.
Franciscaans Leiderschap verscheen bij uitgeverij Ten Have.
Jaap Lodewijks geeft trainingen over leiderschap:
www.franciscaansleiderschap.nl
www.franciscaansleiderschap.be