De kogel is door de kerk: de Nederlandse franciscanen en norbertijnen gaan fuseren, zo is besloten bij een geheim topoverleg dat afgelopen weekend heeft plaatsgevonden. De eeuwenoude kloosterordes gaan vanwege een teruglopende populatie op zoek naar een manier om gezamenlijk de toekomst tegemoet te treden. Dat zal gebeuren in kloosters waar men als één communiteit samen woont, dezelfde habijten draagt en zelfs onder dezelfde Regel leeft. Een unicum in de monastieke geschiedenis dat voor lang niet iedereen een onverdeeld genoegen is.
‘Ja, ontzettend balen natuurlijk,’ verzucht een relatief jonge franciscaan die liever anoniem wenst te blijven. ‘Kijk, we moeten de situatie onder ogen zien: het aantal religieuzen in Nederland daalt en we kunnen niet allemaal op ons eigen eilandje blijven zitten. Natuurlijk heb ik niks tegen mijn norbertijnse broeders en qua verhouding actio-contemplatio passen we op zich wel bij elkaar. Maar ik heb er wel heel bewust voor gekozen om franciscaan te worden en bijvoorbeeld geen norbertijn. Ik vraag me in het bijzonder af hoe ze het voor zich zien om de franciscaanse spiritualiteit en die van de norbertijnen in één Regel te vatten… dat wordt denk ik toch een beetje rare mengvorm van van alles een beetje, maar niks helemaal. Dan zou ik nog liever switchen en norbertijn worden. Als dat dubbele ook zo tot uitdrukking komt in de pij…’ ondanks de situatie schiet hij in de lach. ‘Sorry, hoor, maar ik zie ineens een soort spirituele Duopenotti voor me. Of zo’n luxe kop koffie. Nee, als ik eerlijk ben: ik vind dit plan helemaal niks. Het is dat ik een gelofte van gehoorzaamheid heb afgelegd, anders… maar goed, tegen die nieuwe Regel heb ik helemaal geen ja gezegd, dus als de orde in Nederland wordt opgeheven, nou, misschien treed ik dan wel uit. Ja, zo diep zit het. Van een aantal medebroeders weet ik dat ze er hetzelfde in staan. Je houdt met van alles rekening als je kiest voor een leven als kloosterling, maar dit…’
Ook bij de norbertijnen zijn er nog veel zorgen, weerstanden en onzekerheden. Wie komt er straks in welk klooster te wonen? En hoe voorkom je dat de ene groep de andere overheerst? In ‘gewone’ kloosters is dat al lastig genoeg. ‘Kerkrechtelijk kan dit ook allemaal niet zomaar,’ weet Joost Jansen oPraem, redacteur van katholiek.nl. ‘Het wordt nu van boven allemaal wel heel makkelijk voorgesteld, alsof het morgen allemaal al rond is. Aan de andere kant: we moeten toch wat. Het kan niet zo zijn dat we straks allemaal met een stuk of drie oudjes elk in een eigen klooster zitten te kniezen. Ik kan me voorstellen dat het lastig is voor jonge kloosterlingen die, vaak na een lange persoonlijke zoektocht, helemaal hun plek in een bepaalde orde of congregatie hebben gevonden. En daar, na een lange periode van ingroeien en het loslaten van andere zaken, uiteindelijk hun volmondige jawoord op hebben gegeven. Dat wordt met deze plannen ineens overhoop gegooid – en ik vind ook wel dat men daar wat zorgvuldiger mee had kunnen gaan. Anderzijds moeten we ook in het oog houden dat we allemaal vanuit hetzelfde Evangelie trachten te leven en met dat perspectief soms over onze eigen schaduw heen moeten springen. Niet van dat benauwde. Of ik er zelf zin in heb? Nou… nee. Maar wat moet, dat moet. Ik ben niet van plan om daar de rest van mijn leven zuur over te gaan zitten doen.’ De jonge franciscaan snuift hoorbaar bij die uitspraak. ‘Allicht. Op zijn leeftijd kun je dat makkelijk zeggen! Maar goed, misschien moet ik me niet al te druk maken. Je weet hoe het gaat bij Duopenotti of koffie: als je gaat roeren, wordt uiteindelijk alles bruin. Ja, sorry hoor, ik word hier een beetje cynisch van. Over je eigen schaduw heen springen, pfft!’
Het moge duidelijk zijn dat de gemoederen onder de broeders her en der hoog oplopen. Te verwachten, en daarom heeft men er in wederzijds overleg voor gekozen om de zusters vooralsnog niet te betrekken bij de fusie. Met name de clarissen waren sowieso erg terughoudend over een eventuele fusie. ‘Vrouwen zijn toch wat honkvaster dan mannen,’ vindt Jansen. ‘En je hebt natuurlijk dat sommige mensen vinden dat mannen en vrouwen die celibatair dienen te leven, niet onder één dak horen te wonen. Bovendien zou dat betekenen dat er maar liefst drie Regels tot één gezamenlijke Regel omgevormd zouden moeten worden. En zoals je ziet is twee voorlopig al meer dan genoeg.’
‘Ja,’ vindt de franciscaan, ‘maar anderzijds zou ik het wel prettig vinden om, als het toch overhoop moet, alles in één keer te doen. Anders zit je over een paar jaar weer. Ik vind dit al heel wat en heb geen zin om – áls ik het nu al doe – over een paar jaar wéér zo’n traject te moeten doorlopen.’
Naschrift redactie d.d. 2 april 2019: net zo onrustig geworden van dit nieuws als de broeders? Kijk dan even naar de publicatiedatum van dit artikel. Meer hints geven we niet…