‘Paus Franciscus heeft de geestkracht teruggeven aan de katholieke kerk. Zijn voorbeelden in woord en daad duiden op zijn open houding naar de wereld buiten de kerk. Parochiebesturen, kerkelijk opbouwwerkers en eigenlijk alle gelovigen kunnen hier veel van leren. We moeten niet eerst de wereld bekeren, maar als eerste steeds weer onszelf.’ Zo opende Henk van Hout, directeur van LUCE/Centrum voor Religieuze Communicatie (onderdeel van de Tilburg School of Catholic Theology) de landelijke parochiedag ‘Kerk, ga naar buiten’. De uitdaging van de dag was om na te denken hoe Franciscus’ open houding nu precies in de pastorale praktijk kan worden vertaald.
‘Als de kerk naar buiten moet, begin je principieel wel van binnenuit. Anders is er geen echte beweging.’ Aan het woord is Henk Witte, systematisch theoloog Tilburg University. ‘Een van de belangrijkste begrippen van het Tweede Vaticaans Concilie is “de tekenen van de tijd”. En volgens het concilie moet de kerk die tekenen onderzoeken, beluisteren, begrijpen, interpreteren, en beoordelen in het licht van het goddelijk Woord.’ Er zijn twee bewegingen te zien in de teksten van Lumen Gentium, aldus Witte. Enerzijds moeten alle volkeren met het licht van Christus worden verlichten door de verkondiging van het evangelie (LG 1). Maar anderzijds moet de kerk ‘ook al het goede in de volkeren bevorderen, in zich opnemen, en zuiveren, versterken en verheffen.’ (LG 13) Die ‘tekenen des tijds’ werken dus feitelijk twee kanten op: van binnen naar buiten, maar ook: van buiten naar binnen.
Wat betekent dit voor de parochie? Witte geeft een soort recept: ‘Een echte christelijke leefstijl is een remedie tegen de geloofwaardigheidcrisis van de kerk en altijd georiënteerd op Jezus. Inhoud en vorm moeten dan wel overeenkomen. Praktiseer wat je predikt.’ Witte verwijst naar Dignitatis humanae: ‘Jezus wilde geen politieke Messias zijn die heerst door geweld maar verkoos veleer zich te noemen de Mensenzoon die komen is om te dienen en zijn leven te geven als losprijs voor velen’. (#10) Witte: ‘Dit is hét recept voor elke katholieke parochie.’
Jos Moons s.j. (studentenpastor en promovendus Tilburg University) vult Henk Witte aan door veel beeldmateriaal van paus Franciscus te laten zien. ‘Franciscus draagt een ijzeren borstkruis in plaats van het traditionele zilver of goud. Hij reisde na het conclaaf met de kardinalenbus in plaats van een privélimousine. En de hoeveelheid kant en tierlantijnen in de Romeinse liturgie werd drastisch verminderd. Bovendien schafte Franciscus een aantal eretitels af. De paus doet wat hij zegt. En de mensen begrijpen dat feilloos en intuïtief.’
De derde spreker Johan van der Vloet (directeur opleidingsinstituut Kairos, Roermond) gaat optimistisch van start. ‘We moeten uit de spagaat tussen kerk en wereld geraken en te vervangen voor een vruchtbare paradox.’ Van der Vloet wijst op de enorme vraag naar zingeving en spiritualiteit in onze laatmoderne samenleving. ‘En mensen zoeken overal naar zingeving, behalve in de parochies. En dat doet pijn als je heel hard probeert een aantrekkelijk aanbod te ontwikkelen.’ Vaak is het enige waarvoor mensen nog in de kerk komen is voor een ‘zingevingsvraagstuk’ als bij geboorte en dood.
De parochie vormt voor Van der Vloet een ‘spiegel en oefenterrein’ voor de relatie tussen wereld en kerk. ‘Wat is ons sociaal-cultureel kapitaal nog?’ vraagt hij zich af. ‘Missionaire diaconie,’ noemt hij als oplossing. ‘Het herontdekken van wat wezenlijk is voor het christen zijn (missionair). Ten volle de tijd waarin we leven aanvaarden en zien wat de werkelijke noden en vragen zijn (diaconie).’ Het is essentieel, aldus de inleider, ‘om leerruimtes aan te bieden waarbinnen men kan vertrekken uit de eigen biografie en ervaring zodat de eigen spirituele vragen kunnen worden benoemd en ontwikkeld.’
In het blad van het Werkverband Kerkelijk Opbouwwerk (www.wvko.nl) verschijnt binnenkort een uitgebreid verslag van de bijeenkomst.