Het is feest in Vaticaanstad. Paus Franciscus creëerde zaterdag twintig nieuwe kardinalen, de ‘ministers’ die meepraten over het beleid van het Vaticaan. Een aantal van hen kan een volgende paus kiezen.
Van Mexico tot aan eiland Tonga: uit alle windstreken zijn bisschoppen in het Vaticaan neergestreken om door paus Franciscus tot kardinaal gecreëerd te worden. Bijna allemaal kregen ze een purperen bonnet op. Van de twintig nieuwelingen kreeg de 96-jarige José de Gesús uit Colombia hem om gezondheidsredenen thuisbezorgd, en werd de Ethiopische Abeba Souraphiel getooid met een traditioneel Afrikaans plat hoofddeksel. Volgens Federico Lombardi, de perswoordvoerder van het Vaticaan, zijn de oudere kardinalen gecreëerd ‘als symbolisch teken van erkenning voor hun onderscheidende pastorale naastenliefde’. De kardinalen jonger dan tachtig, 15 man, mogen meestemmen in een eerstvolgend conclaaf.
De kardinalen staan de paus vooral bij in de consistories, de vergaderingen van het kardinalencollege die door de paus worden bijeengeroepen. Franciscus heeft, voorafgaand aan de creatie afgelopen zaterdag, van de samenkomst gebruik gemaakt om te praten over de inefficiëntie van het bestuur, de corruptie en het kindermisbruik. De ‘klik’ tussen Franciscus en de kardinalen kan de discussies en doorslag van deze en andere uitdagingen bepalen. Zijn samenstelling van het kardinalencollege heeft daar mogelijk mee te maken.
Breken met traditie
De paus breekt met een lange traditie waarin vooral veel medewerkers van de curie, het Vaticaanse bestuurscentrum, in Lombardi’s woorden ‘bijna automatisch’ kardinaal werden. In zijn kersttoespraak leek Franciscus sommige curieleden te waarschuwen tegen weinig te zelfkritiek, vernieuwing en verbetering. Hoewel kardinalen met een leidinggevende functie verzocht worden om op hun vijfenzeventigste jaar hun ambt ter beschikking te stellen, blijven zij vaak toch nauw bij het bestuur van de kerk betrokken.
De enige nieuwe curiekardinaal is Dominique Mamberti. Na zijn werk als nuntius in meerdere Afrikaanse staten werd hij secretaris voor de Relaties met Staten, een soort minister van Buitenlandse Zaken.
Een andere breuk met de traditie is dat een overgrote meerderheid, achttien kardinalen, uit het buitenland komt. ‘De paus heeft zich klaarblijkelijk in zijn keuzes laten leiden door universaliteit als criterium’, zegt Lombardi. Dat universele uit zich op meerdere vlakken. Van de veertien landen waar de kiesgerechtigde kardinalen vandaan komen, hebben zes nog nooit een ‘eigen’ kardinaal gehad, zoals Kaapverdië, Tonga en Myanmar. Menig kardinaal komt daarnaast uit geïsoleerde gebieden. Neem het Kaapverdiaanse bisdom Santiago van kardinaal Arlindo Gomes Furtado, een van de oudste van Afrika, of het Mexicaanse bisdom Morelia van Alberto Suárez, gelegen in een gebied met veel geweldsconflicten.
Boos, maar zonder rancune
Wat verwacht Franciscus van zijn staf? Hij zoekt ‘bisschoppen met herderlijke zorg’, waar hij in de preek van de consistorie op inging.
‘Kardinaalschap is geen “eerwaardigheid”. Het kardinaalschap heeft zeker zijn waardigheid, maar het is geen eerfunctie. De naam “kardinaal” doet denken aan cardine, scharnier (…) dat is geen accessoire. Het is niets decoratiefs dat aan eerwaardigheid doet denken, maar het is een spil, iets waartegen je kunt aanleunen, iets dat beweegt en essentieel is voor het leven van de gemeenschap.’
Verder vroeg hij zijn nieuwe medewerkers, daarbij de apostel Paulus citerend, om ‘grootgeestig’ te zijn, de ‘verleiding van jaloezie en arrogantie’ te weerstaan, ‘eigen interesses niet in het centrum te plaatsen’, ‘vergeving, vertrouwen en hoop te schenken’, en ‘soms boos te worden, maar nooit met rancune: dat is onacceptabel voor een man van de kerk’.
Geldverspilling
Franciscus stelde een raad van negen kardinalen aan om hem te helpen de curie ‘rationeler, efficiënter, eerlijker en transparanter’ te maken: de K9. Afgelopen week kwam de hervormingsbeleid opnieuw bijeen. Kardinaalvoorzitter George Pell uit Sydney is tevreden over de reacties van het nieuwe kardinalencollege, die de K9-plannen met ‘een waar enthousiasme’ en ‘algemene consensus’ ontvangen zouden hebben en ‘het bijna allemaal met dit werk eens zijn’. Hij voegt toe: ‘We willen geen extravagantie en geldverspilling meer. Als we de dingen goed doen, blijft er meer geld voor het werk van de kerk over voor hulp aan de armen en aan degenen die lijden.’ Pell geeft graag openheid van zaken: ‘Op dit moment zijn er zo’n 442 miljoen nieuwe activa die aan de 936 miljoen bestaande activa toegevoegd worden.’ De organisatie Cosea, die de Vaticaanse bankrekeningen in de gaten houdt, ‘heeft bewezen dat het pensioentekort de komende tien jaar oploopt tot minimaal zo’n 700-800 miljoen euro.’
Het kardinalencollege heeft veel werk aan de winkel.