We kennen het allemaal wel. Beproefd worden door ziekte. Door verlies. Door een reorganisatie. Beproefd worden dat krachten wegvloeien en dat je gaat sukkelen met je gezondheid. Het zijn verlieservaringen. Wat geeft het leven je dan?
Voor Leo Fijen zijn kloosters oefenplaatsen van levenskunst. Tijdens een spreekbeurt in De Open Hof in Voorburg maakt de katholieke journalist en schrijver een metafoor om monastieke levenskunst als christen te omarmen.
Als je terugkeert van vakantie, wil je het vakantiegevoel niet kwijt. Hetzelfde geldt vaak na een retraite of bezoek aan een klooster. Bouw daarom een vakantiehuisje in je eigen hart, zodat je het mooie kunt vasthouden, aldus Fijen. ‘Als je het spoor bijster raakt in je leven, keer dan terug naar dat vakantiehuisje dat altijd op je wacht’.
Het vakantiehuis heeft meerdere plaatsen. Het begint op de vloer van de stilte. ‘Ik probeer het eerste moment van de dag te laten zijn als de vloer van de stilte in het huisje van mijn hart. Alsof ik opnieuw het leven als geschenk krijg, iedere dag opnieuw. Een startend uur zonder iets tussen mij en de Schepper. Dan hoor ik daarna beter wat er tegen mij gezegd wordt,’ houdt Leo Fijen zijn gehoor voor.
Vervolgens is er de hal van het wachten. Fijen: ‘We zijn verleerd om te wachten. Mensen dringen zo aan om op alles snel te reageren. Snel een mailtje, snel op Facebook reageren. Maar monniken moeten heel vaak wachten. Monniken leren hoe ons te durven wachten op het ene beslissende moment dat je leven kan veranderen.’
‘Ik heb geleerd dat je soms 50 jaar moet wachten,’ vervolgt de gedreven journalist. ‘Pas in de laatste dagen van het leven van mijn moeder toonde ze haar moederliefde. In de machteloosheid van het sterfbed spelen de grootste wonderen zich af. Op het moment dat mijn moeder het minste kon, deed zij het meest.’
Daarnaast moet de kerk soms de ramen sluiten. Je afsluiten voor de buitenwereld is een belangrijke kunst. ‘Wij worden geleefd door alle impulsen die op ons afkomen. Eens een keer geen mails beantwoorden. Of na je vakantie mails weggooien. Het gaat erom dat je met jezelf verbonden bent, voordat je met de ander verbonden kan zijn. Dat kan alleen als de kerkramen af en toe dicht zijn.’
In het vakantiehuis staat ook een tafel om ruimte te maken voor de ander. Fijen: ‘De kerk heeft zijn eigen tafel, zowel in protestantse als katholieke kerken. Daar vindt het offer plaats. Het betekent dat wij ruimte met elkaar delen. Maar levenskunst wordt vaak zo individueel geïnterpreteerd dat we de ander uit het oog verliezen. Het kloosterleven zegt iets radicaal anders. Het diepste wezen van het christendom is dat we ruimte maken voor de ander. Ik leerde het meest in de gemeenschap van de ander. Het gaat niet om mij, maar om de ander. In de ander word ik zelf een vrij mens.’
Buiten is de tuin van de schepping. We zijn vervreemd van de schepping. En dat is meer dan jammer, want in de schepping kun je ontdekken wie je zelf bent. Alles valt van je af. De schepping heelt. Door de wind geheeld, door de zon gestreeld, door de regen gezegend worden. Dat kan alleen buiten.
Bij het vakantiehuisje staat een schuurtje. Dat is altijd een kot waarbij je moet bukken om binnen te gaan. We leren echter in de maatschappij rechtop te staan, maakbaar te leven. Het kloosterleven leert precies tegenovergestelde. Bukken of buigen is ook een levenskunst. Kloosterlingen doen dat vaker. Als ze tot de eeuwige bidden in de psalmen, buigen ze. Wil je tot leven komen, dan moet je doen wat niet populair is in deze tijd: buigen.
Dan is de laatste vraag: Waar vind je God? Is dat op de zolder waardoor je dichterbij de hemel bent? Of is het de gierput? Leo Fijen leerde van monniken dat het dat laatste is. Dat je kind niet meer thuis komt, dat je werk uit je handen wordt geslagen, dat je partner ineens wegvalt. Het zijn momenten dat de schaduw van je leven niet meer weggaat. Een levensles is om vrede te sluiten met deze schaduwen. Het is een plek van eenzaamheid. Levenskunst is dat je het uithoudt in je eigen eenzaamheid. De mooiste vormen van levenskunst is dat je je schaduw aankijkt en je mag ontdekken dat God onder de schaduw op je wacht. Als je in je eigen eenzaamheid je door God gedragen weet, kun je vrij zijn in je hart. Dat geeft vreugde en vrede in je bestaan.