Een processiekruis dat in een kerk in het zuiden van Nederland lag te verstoffen en dat nu de trots is van de Amsterdamse Nicolaasbasiliek: een mooi voorbeeld herbestemming van een religieus object. Als het aan Museum Catharijneconvent in Utrecht ligt, krijgt dit voorbeeld nog meer navolging. Dat kan dankzij het Platform Vraag en Aanbod Religieus Erfgoed dat vandaag werd gepresenteerd. Objecten uit kerken en kloosters die gesloten worden, kunnen via dit platform een herbestemming krijgen in een andere kerk – het is niet de bedoeling dat particulieren hun interieur gaan verfraaien met kunstvoorwerpen afkomstig van deze site.
Museum Catharijneconvent ondersteunt parochies en protestantse gemeenten bij de herbestemming van religieuze voorwerpen, zo licht Marc de Beyer, hoofd van de afdeling Erfgoed in Kerken en Kloosters toe. De deskundigen van het museum kunnen vaststellen welke voorwerpen van waarde zijn en helpen om deze voorwerpen een waardige nieuwe plek te geven. Bij dit project zijn de Nederlandse bisdommen en protestantse gemeenten intensief betrokken.
‘Het religieuze landschap in Nederland verandert door de secularisatie’, aldus De Beyer. Kerken en kloosters worden gesloten en hierdoor worden naar schatting 150.000 tot 250.000 voorwerpen – van schilderijen en beelden tot kerkbanken en kandelaars – overbodig.
De herbestemming beperkt zich niet tot Nederland, vertelt consulent herbestemming Evelyne Verheggen. Een kerk in Portugal kreeg kandelaars en kazuifels. Ook de Religieuze Familie van het Mensgeworden Woord, beter bekend als de ‘blauwe zusters’, konden dankzij de bemiddeling van Museum Catharijneconvent geholpen worden. Vanuit Nederland ontvingen ze onder meer kerkbanken voor hun slotklooster in Italië, kruiswegstaties voor een klooster in Litouwen en verder kruisbeelden, kelken en schilderijen voor hun kloosters in Egypte, Papoea Nieuw-Guinea en Ecuador.
Soms is herbestemming niet zo voor de hand liggend, maar ook in dat soort gevallen kan het advies van het Catharijneconvent uitkomst bieden. Evelyne Verheggen geeft als voorbeeld een kruisweg van gebakken klei uit de H. Familiekerk in Rotterdam. Elk van de staties weegt 60 kg en er is nauwelijks een kerk die plaats heeft voor zulke grote objecten.
De oplossing kwam uit Langelaar, waar men een passiereeks zocht voor de pastorietuin. Plaatsing in de tuin werd mogelijk omdat men een manier had gevonden om de beelden van gebakken klei vorstbestendig te maken.
Museum Catharijneconvent heeft op deze manier de taken overgenomen van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland die in 2012 haar activiteiten moest staken. Bibliotheek, archief en documentatie met hierin gegevens van meer dan vierduizend kerken – zowel rooms-katholiek, oud-katholiek als protestants – en kloosters en met meer dan 200.000 geregistreerde voorwerpen zijn overgenomen door het museum.
Meer informatie op de site van de afdeling Erfgoed in Kerken en Kloosters van Museum Catharijneconvent