In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
21e zondag door het jaar
Toekomst openen
Een gemeenschap heeft fundament nodig, anders valt hij uiteen. Maar welke leider is nodig? Of: welke leider kiest zich een gemeenschap? Dit is de uitdaging in iedere tijd. In onze tijd met zijn populisme zeker een actuele vraag. Welke kwaliteiten heeft een leider nodig om de gemeenschap van de Heer te leiden? Kan hij blijven luisteren naar de Boodschap van God én naar de mensen die hem of haar zijn toevertrouwd? Kan hij of zij blijven volgen en niet eigenwijs louter zijn eigen inzichten achterna gaan?
Exegetische notities Evangelie
Matteüs 16,13-20
Deze perikoop sluit aan bij het onderwijs over inzicht in wie Jezus is en wat hij doet dat volgt op de tweede wonderbare spijziging in het Matteüsvangelie. Na alles wat er nu gebeurd is, vraagt Jezus aan zijn leerlingen wat de mensen zeggen dat de Mensenzoon is (v. 13). In v. 15 wordt duidelijk (‘wie ben ik volgens jullie’) dat Jezus daarmee zichzelf op het oog heeft. In het verhaal van Matteüs zijn het de historische leerlingen van Jezus die deze vraag gesteld krijgen. Echter, doordat het open begrip ‘leerlingen’ gebruikt wordt in v. 13, en ook het ‘jullie’ in v. 15 heel open is, spreekt de tekst tegelijkertijd de leerling van nu aan die de tekst leest en nodigt die uit om op dezelfde vragen in te gaan als de historische leerlingen van Jezus destijds. Met de vraag naar ‘de mensen’ zijn in het verhaal van Matteüs diegenen bedoeld die net, bijvoorbeeld, de wonderbare spijziging hebben meegemaakt en Jezus verdere optreden in woord en daad. Echter, op het moment dat het Matteüs-evangelie geschreven wordt, zijn daarmee tegelijkertijd die personen om de gemeente van Matteüs heen bedoeld die ook betekenis proberen te geven aan Jezus, tenminste, dat lijkt plausibel te zijn. Jezus’ betekenis was omstreden, ook het Matteüs-evangelie is één poging om die betekenis onder woorden te brengen. Het springende punt hier is dat ‘de mensen’ Jezus binnen de profetische traditie van Israël plaatsen, waarbij ze die eschatologisch aanscherpen: Jezus is niet zo maar een nieuwe profeet, nee, hij is één van de grote namen uit de profetische traditie van Israël, zoals Elia, die ten hemel gevaren is (en dus ook weer terug kon komen), of Jeremia, die in eschatologische verwachtingen vaker een rol speelde, of de laatste van deze traditie, Johannes de Doper, die in het verhaal nog niet zo lang geleden door Herodes is omgebracht. Echter, het antwoord dat de leerlingen geven, via hun ‘woordvoerder’ Simon Petrus gaat verder dan dit: Jezus is Gods gezalfde (Messias), zelfs ‘Zoon van de levende God.’ Wat met dit laatste precies bedoeld wordt in het Matteüs-evangelie moet hier nog open blijven, wel gaat het om een zeer uitzonderlijke positie: Gods gezalfde hangt immers samen met de verlossing van het Godsvolk, en hij is het, waarnaar de grote profeten verwezen, in ieder geval Johannes de Doper zoals Matteüs diens prediking eerder weergeeft. Vanzelfsprekend betrekt Jezus zich op dit geloof en deze belijdenis wanneer hij Simon de naam ‘Petrus’ geeft in v. 18 (de interpretatie dat het om een ‘ambt’ van Petrus zou gaan, quasi als eerste paus, is een interpretatie die pas erg laat populair geworden is). De volmacht om op aarde met ‘hemelse gelding’ (zonden) te kunnen binden en ontbinden is ook aan deze belijdenis van Petrus gekoppeld. In v. 20 breekt de voor de eredienst voorziene perikoop af, waardoor dit vers wat in de lucht blijft hangen – de reden dat Jezus nog niet als Messias bekend gemaakt mag worden komt namelijk erna: de Messias moet eerst lijden (Petrus verweert zich tegen deze notie en wordt door Jezus stevig terechtgewezen).
Themastelling
De lezingen van deze zondag draaien alle op hun eigen wijze rond het thema ‘toekomst openen’. Waar Jesaja op een eerst nog onheilspellende toekomst voor Juda/Jeruzalem wijst, weet de Psalmist al te zingen van situaties van onderdrukking en benauwdheid waarin God bevrijding gebracht heeft. Dit laatste is een uitdrukking van Gods liefde en trouw. De worsteling hiermee klinkt duidelijk door bij Paulus die weliswaar meemaakt hoe God, doordat het evangelie ook naar de niet-Joden gaat, weliswaar een nieuwe toekomst voor de mens met God mogelijk maakt, maar het toch echt een probleem is dat het overgrote deel van Israël achterblijft. Paulus’ nadenken hierover leidt echter tot het inzicht dat er ook voor heel Israël een toekomst zal zijn, net zoals voor de ‘heidenen.’ In het Matteüs-evangelie tenslotte wijst Jezus, nadat Petrus zijn geloof in hem als Messias beleden heeft, in de toekomst van de kerk als geloofsgemeenschap: dit geloof zal haar dragen en de basis zijn om, ook in het vergeven van zonden, in de toekomst gestalte te geven aan Gods Koninkrijk.
Suggestie: voor de kinderen
Jezus’ vraag komt heel dichtbij. Dat is echt zijn bedoeling. Des te meer Hij voor je betekent, des te meer word je zelf een ander mens die alles nieuw ziet in Hem en zijn Licht. Kijk maar! Ga ermee aan de slag en je zult het merken dat zijn nabijheid je tot zegen strekt en jijzelf voor een ander tot zegen zult zijn.
Hebben jullie een sleutel bij je? Of een sleutelhanger ?
Een sleutel helpt bij het openen en openmaken van sloten en deuren. En ook bij het sluiten en afsluiten van deuren of grendels. Wie dus een sleutel heeft, kan veel doen en betekenen.
Zo ontvangt Petrus van Jezus de sleutels om Zijn Kerk te beheren. Dus namens Hem, Jezus is Petrus de sleutelbewaarder. Hij vervult een sleutelrol zou je kunnen zeggen. Hij neemt een sleutelpositie in.
Ken je nog meer woorden die met sleutel te verbinden zijn ?
(Bijv. figuur, kind, drager, macht… enz.)
Omdat Petrus weet wie Jezus is, namelijk Gods’ Zoon, heeft Jezus hem beloond door hem deze schat van het geloof te laten bewaken en in bewaring gegeven. Dat doet nu de paus, de opvolger van Petrus. Je weet wel, paus (Franciscus).
Hij is niet alleen een waker maar ook een verteller. Hij preekt en schrijft uit die schat van het geloof in Jezus om de mensen erin te laten delen.
Wat zou jij doen als je de sleutel kreeg van zo’n grote schat?
De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.