Vers voor de Zondag: 3 mei

In onze nieuwe rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van aanstaande zondag: wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?

4^e zondag van Pasen / Zondag van de Goede Herder / Roepingenzondag

Herder zijn

We spreken in onze liturgische traditie niet over de zoveelste zondag ná Pasen, maar van de zondagen ván Pasen. Hiermee drukken we uit dat Pasen vijftig dagen duurt. Die tijd is nodig (en ontoereikend) om de rijkdom van het Paasmysterie te ontvouwen.

In alle drie de lezingen van vandaag is het herdermotief aanwezig. Petrus verheft zijn stem als toekomstige herder; Psalm 23 begint ermee en de evangelielezing eindigt met de verwijzing naar Jezus als herder voor de dwalende schapen, die wij zijn. De herder blijft er nog wat anoniem, om pas in vers 11 in het volle licht te treden met Jezus’ uitspraak: ‘Ik ben de herder bij uitstek.’ Het Griekse kalos heeft net wat meer impact dan het Griekse agathos: goed.

Dan wordt ons gebed om herders voor de Kerk actueel en in deze viering ondersteund.

Exegetische notities Evangelie

Johannes 10,1-10

In het Johannes-evangelie is Jezus de door God gegeven mens in wie God zich laat ontmoeten. Herhaaldelijk lezen we in het Johannes-evangelie dat Jezus zegt dat Hij door God gezonden is (o.a. Joh. 3,17; 6,38.44.57; 10,36; 11,42; 12,45). Tevens klinkt uit Jezus’ mond het “Ik ben”, dat in het Oude Testament door God over zichzelf wordt gezegd (onder meer Ex. 3,14; Jes. 43,10). Zeven keer typeert Jezus zichzelf in dit evangelie met een “Ik ben …”-uitspraak, waarin Hij met een vergelijking zijn betekenis voor de wereld uitspreekt: Ik ben het Brood om van te leven. (Joh. 6,35.48.51) / Ik ben het licht van de wereld. (Joh. 8,12) / Ik ben de deur. (Joh. 10,7.9) / Ik ben de goede herder. (Joh. 10,11.14) / Ik ben de opstanding en het leven. (Joh. 11,25) / Ik ben de weg, en de waarheid en het leven. (Joh. 14,6) / Ik ben de ware wijnstok. (Joh. 15,1.5). In Joh. 10 komen twee van deze uitspraken kort na elkaar. Jezus spreekt hier tegen de in Joh. 9,40 genoemde Farizeeën. In Joh. 9,41-10:5 spreekt Jezus hen in cryptische taal toe over de herder wiens stem door de schapen wordt herkend en gevolgd (10,2-4; het beeld keert terug in 10,27), en de vreemde wiens stem door de schapen niet wordt herkend en voor wie de schapen wegvluchten (10,5). Jezus’ beeldtaal wordt door hen niet begrepen (10,6). Dan gaat Jezus verder en krijgen de aangesprokenen een uitleg van zijn eerdere beeldtaal. Sprak Jezus in 10,2 over de herder die door de deur binnenkomt, in 10,7.9 noemt Hij zichzelf nu de deur voor de schapen. Door deze deur binnen te gaan vinden mensen Gods heil. In 10,9 horen we een echo van twee Psalmteksten: Ps. 118,20 (nu op Christus geduid; in het volgende vers 118,21 gaat het over redding) en Ps. 23 (weidegrond vinden).

Het beeld van de herder wordt in het Oude Testament voor God gebruikt. We zagen dat bij Ps. 23. Het beeld wordt ook gebruikt voor mensen die God in zijn dienst roept. Zoals David (Ps. 78,71-72). Hier gebruikt Jezus dat beeld van de herder voor zichzelf. Jezus contrasteert zichzelf met anderen, “dieven” en “bandieten” genoemd, gekomen om te roven en te slachten. Een dergelijk contrast tussen herders speelt ook in Ez. 34 dat hier zeker op de achtergrond doorklinkt. Hij, goede herder, kwam, opdat mensen leven zouden hebben, leven in overvloed. In dat “in overvloed” horen we Ps. 23 terug: “mijn beker vloeit over” (23,5 NBG-1951).

De schapen symboliseren de gemeente, een samengestelde groep (Joh. 10,16) onder één herder die zijn leven inzet voor zijn schapen (Joh. 10,11.15).

Themastelling

1. Wij vieren deze zondag aan de vooravond van 4 en 5 mei, 75 jaar bevrijding. Dat mag in deze dienst doorklinken.
2. In de op deze zondag te lezen teksten is de rode draad Gods zorg voor ons leven, de diepe betrokkenheid, het openen van nieuwe toekomst. We horen een boodschap van hoop: er is uitzicht en redding voor mensen. Wij leven van gegeven liefde.
3. Op deze vierde zondag van Pasen, de zondag van de goede herder, is het goed iets te zeggen over herderschap in de oud-oosterse wereld: een job met risico’s vanwege rovers, hitte, ravijnen, ongebaande wegen. Dat is het beeld dat de oorspronkelijke auteurs/hoorders/lezers van deze teksten in hun achterhoofd moeten hebben gehad. Die context kan niet ongenoemd blijven. De goede herder weet wat hem te wachten staat en loopt niet weg voor de gevaren. Jezus stelde zich bloot aan de gevaren van deze wereld. In die context was Hij goede herder. De herder leidt zijn schapen naar buiten (Joh. 10,3-4). Wij worden geroepen Jezus’ volgelingen te zijn midden in de wereld. Het gaat erom dat ook wij het leven aandurven in de gevaren en de uitdagingen van deze wereld.
4. Jezus noemt zich de goede herder, tegenover anderen die hun herderschap niet waarmaken. Men kan de link leggen naar wat in onze wereld onbetrouwbaar is, naar fakenews, e.d. Jezus als goede herder heeft tot in zijn dood getoond trouw te blijven aan zijn mensen, aan de wereld.
5. Wat roept het woord “deur” op? Voor een dichte deur staan. Ergens een open deur vinden. Jezus noemt zich de deur naar Gods heil. Hij brengt ons nader tot God en geeft ons leven een vaste basis als herder en behoeder van onze zielen (1 Petr. 2,25).

Suggestie

Ga in de voorbereiding op deze viering in gesprek met jongeren en vraag hun: ‘Wie of wat wil jij volgen; wie of wat gaat als een herder voor jou uit?’ Laat hen vertellen over hun helden en inspirerende voorbeelden. Zoek in tijdschriften plaatjes van deze helden en maak een collage. Deze collage kan het uitgangspunt zijn van de verkondiging. Het beeld van de ‘herder’ staat wellicht ver van ons af, maar ‘helden’ die ons inspireren kennen we allemaal!

De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.