Wie mij een beetje kent, weet dat ik van mijn twee grootste hobby’s, theologie en videogames spelen, mijn beroep heb gemaakt. Ik speel games als Assassin’s Creed Origin en Bioshock Infinite als dagelijks brood, niet omdat ik me anders verveel, maar omdat er voor een theoloog zoveel interessante dingen te vinden zijn in games. Natuurlijk, de scepticus zal nu iets mompelen over ‘echo’s van een ver verleden’ of een ‘langzaam wegglijdende erfenis’ van een ‘eens oppermachtig christelijk narratief’, maar ik denk liever na over games als plekken waar je de Deus Incognitus, de vermomde God van onze geseculariseerde samenleving kunt vinden. God is immers overal te vinden, dus ook in games.
Soms tref je in een game helemaal niets aan religie aan, soms bijt het direct in je neus. In het eerste geval heb je – in een gunstig geval – een leuke game gespeeld, maar in het tweede geval veert de theoloog in mij direct op. Zoals in de game Horizon Zero Dawn, een game van de Nederlandse studio Guerilla, internationaal geprezen en sinds een enkele maand nu ook voor de pc-spelers te downloaden. Ik zou kunnen vertellen over de verschillende stammen die je in de game tegenkomt en die allemaal een eigen religie er op na houden, of over de mechanische dinosauriërs die je met pijl en boog kan neerschieten, of over het betoverend natuurschoon dat zich keer op keer aan de speler opdringt. Maar nee, ik kies voor iets anders.
Tussen de metalen ruïnes van de verdwenen mensheid treft een jong meisje met de naam Aloy audiologs aan, kleine stukjes audio, die over de afstand van eeuwen weerklinken. De meeste boodschappen klinken boos of angstig – een noodlot hangt hen kennelijk boven het hoofd – maar één, die van een zekere Jackson Frye, klinkt anders dan de andere:
…and pray for us sinners, now and at the hour of our debt, I mean, death. Sorry, it’s been a while and hoo, these meds Chana gave us are really something. So. Okay. From the top, kids. Hail Mary, full of grace.
Het zijn de laatste en eerste woorden van het voor rooms-katholieken zo bekende gebed ter ere van de Moeder Gods: “…en bid voor ons, zondaars, nu en in het uur van onze dood / Wees gegroet, Maria, vol van genade…” Het contrast is om van te watertanden: een superkatholiek gebed in een context van postapocalyptische vernietiging en primitieve stammen. Maar er is meer voor de fijnproever. De verspreking van Frye is namelijk niet zonder betekenis.
Normaal gesproken klinkt het Weesgegroet als: ‘bid voor ons, zondaars, nu en in het uur van onze dood’. Maar doordat de Engelse woorden voor ‘dood’ (death) en ‘schuld’ (debt) – en omdat de man kennelijk onder de kalmerende middelen zit – bidt Frye echter: ‘bid voor ons, zondaars, nu en in het uur van onze schuld.’ Maar hij bidt niettemin geen onzin. In de christelijke theologie horen dood en zonde bij elkaar, sterker nog: de tweede is de oorzaak van de eerste. Dit wordt gesymboliseerd in het verhaal van Adam en Eva uit Genesis: omdat de mens tegen Gods gebod zondigde, raakte hij zijn onsterfelijke leven in het aardse paradijs kwijt. We sterven omdat we zondig zijn.
Deze connectie wordt ook in Horizon Zero Dawn gemaakt. Hoewel ik nog niet de hele game gespeeld heb – en ik kan dus ook niets verklappen – is het mij wel duidelijk dat de mensheid eeuwen geleden bijna geheel is uitgeroeid door allerlei natuurrampen, een hoogst actueel scenario dat we door de coronaperikelen bijna zouden vergeten. Die collectieve dood van de mensheid hebben we over onszelf afgeroepen: wij hebben de aarde vervuild, het ijs laten smelten, de zeespiegels laten stijgen, stormen en tsunami’s laten ontstaan. En dood die schuld is ook de dood gekomen. Door de veronachtzaming van het goddelijke gebod om goed op de schepping te passen is de dood in de wereld gekomen, zowel in Genesis als in Horizon Zero Dawn.
Games als theologische werkplaats. Wat een vak!