In de paaswake wordt de paaskaars de kerk in gedragen. Het water in het doopbekken wordt wordt door dompeling van de paaskaars in het doopbekken ‘bevrucht’. Het is een indrukwekkend moment als de aanwezigen het licht van de paaskaars aan elkaar doorgeven en tientallen of honderden kleine kaarsjes in een donkere kerk branden. Tegenwoordig is de vraag vaak wát voor paaskaars er moet komen, want de keuze is groot.
door Joost Jansen oPraem
Vroeger was het eenvoudig: een forse kaars met een kruis, het jaartal, de alfa en de omega eventueel er aan toegevoegd. In de loop der jaren werd het aanbod van applicaties (afbeeldingen die je kunt kiezen) sterk uitgebreid. Het aanbod van paaskaars-applicaties is groot, van heel bewerkelijke afbeeldingen tot enkel het kruis, zonder jaartal, want dan kon de kaars later ook nog voor andere doeleinden gebruikt worden. Hollandse zuinigheid…
Wat zien we bij de afbeeldingen?
De afbeeldingen zijn meestal Bijbels en er komt een grote variatie voorbij: het water, gekoppeld aan het water van het doopsel; de regenboog, die verwijst naar de regenboog verschijnend wanneer de zondvloed overwonnen is; het lam, dat geslacht is en verwijst naar het offer van Jezus, de herten, die dorsten naar levend water zoals de dopelingen met Pasen verlangen naar nieuw, door Christus ontsloten, leven; de levensboom, gekoppeld aan het scheppingsverhaal maar ook breder te interpreteren; vogels om de hulpeloosheid van de mens uit te drukken, die ook beschutting (een nestje) zoeken bij Christus.
Er zijn kaarsen waar de vier evangelisten met hun bekende symboliek staan afgebeeld rond een kruis: Mattheüs – de mens, Marcus – de leeuw, Lucas – het rund en Johannes – de adelaar (naar het boek Ezechiël). De thematieken van de zondag van de paastijd, zondagen waarop de doorwerking van Pasen wordt gethematiseerd, zien we ook bij de afbeeldingen op de paaskaarsen terug zoals het brood (denken we aan de wonderbare broodvermenigvuldiging) en de wijnrank met druiven.
Een heel oud teken is die van de Chi Rho (Griekse letters), de twee eerste letters van de naam Christus. In de vroege christentijd – denken we aan de catacomben – zien we deze verwijzing naar Christus. En als je de twee letters ‘in elkaar’ schrijft dan wordt het kruis opgeroepen.
Nieuwere afbeeldingen
We zien ook nieuwere afbeeldingen verschijnen, niet strikt Bijbels maar wel Bijbels gerelateerd zoals abstracte mensenfiguren die samen verbondenheid uitstralen. Of een regenboog die behalve naar de overwinning van de zondvloed ook doorverwijst naar de figuraties geliefd bij de LHBT-beweging.
Een grote variatie. Persoonlijk vind ik het boeiend om bij de keuze van de paaskaars parochianen mee te laten denken. Klassieke keuze? Een wat speelsere keuze? De keuze voor een bepaalde afbeelding zegt veel over hoe iemand zijn geloof beleeft. Hoe deze man of vrouw de doorwerking van Pasen in zijn of haar eigen leven ervaart en er de vruchten van beleeft.
Joost Jansen is norbertijn van de Abdij van Berne, pastoor van de parochie Heilige Augustinus (Berlicum/Middelrode, Dinther, Heeswijk en Loosbroek) en redacteur van Katholiek.nl