Het eiland Korfoe ligt in de Ionische Zee ten westen van Griekenland en Albanië. Zangeres Vicky Leandros is er in 1949 geboren. In de Middeleeuwen was Korfoe een belangrijk katholiek bolwerk in de strijd tegen de Turken. Dankzij tal van fortificaties wist het eiland de oprukkende islamitische strijders blijvend te weren.
Rond 1800, de Napoleontische of Franse tijd, werd Korfoe eerst ingelijfd door de Fransen, maar kwam ten slotte onder Brits ‘protectoraat’. In de negentiende eeuw behoorde Korfoe vanaf 1815 tientallen jaren tot de zogenaamde Verenigde Staten van de Ionische Eilanden. In 1864 maakten de Britten, Fransen, Russen en Grieken met het verdrag van Londen een einde aan de onafhankelijkheid van Korfoe. Voortaan hoorde het eiland bij Griekenland.
Franse invloed op Korfoe
In 1871 en 1872 besteedde het Franse weekblad Missions Catholiques regelmatig aandacht aan de ontwikkelingen ter plekke. Het katholieke geloof was er flink in de verdrukking gekomen.
De redactie van het missieblad keek acht jaar terug. “Vertegenwoordigers van de grote Europese mogendheden waren in Londen bij elkaar gekomen om afspraken te maken over de overdracht van de Ionische eilanden aan het Griekse koninkrijk. Prins De la Tour d’Auvergne, gevolmachtigde van Frankrijk, wantrouwde zijn Griekse collega Tricoupi. Mooie woorden waren voor hem niet genoeg. Met succes drong hij er nadrukkelijk op aan dat de Katholieke Kerk alle bestaande rechten en privileges op de Ionische Eilanden mocht behouden”.
Bij het verdrag van Londen in 1864 werd dat door alle partijen vastgelegd. Bij die gelegenheid wierpen de Fransen zich met name op om van Korfoe een (Frans) missiegebied te (blijven) maken. Kerkelijke vertegenwoordigers kregen er een eigen status.
De nieuwe koning van Griekenland was afkomstig uit Denemarken. Onder de naam George I werd prins Willem van Denemarken (1845-1913) koning van het los van de Turken gemaakte Griekenland. Het bezit van de Ionische Eilanden kreeg George als een cadeau ‘overhandigd’.
Waarschijnlijk om politieke redenen trouwde de jonge Griekse koning anno 1867 in Sint Petersburg met de Russische groothertogin Olga Constantinovna (1851-1926).
Franse katholieke geestelijken op Korfoe voelden zich bedreigd, kon je in Missions Catholiques lezen. Er was een anti-katholieke beweging in het land en derhalve ook op het eiland gekomen. “Die beweging wordt in het algemeen toegeschreven aan Rusland. Deze veronderstelling wordt bevestigd omdat diegenen, die zich tegen het katholieke geloof verzetten, een intiem contact onderhouden met de Russische ambassadeur Sabourov”.
Koningin Olga, op dat moment 20 jaar, zou het orthodox-christelijke geloof aan de bewoners van Korfoe willen opdringen – dat was de gedachte die in Franse missiekringen heerste.
Een brief uit de missie van Korfoe
Op 10 oktober 1871 publiceerde het weekblad een twee maanden oude brief van Mgr. Spiridion Maddalena, aartsbisschop van Korfoe. Zusters van Notre Dame de la Compassion waren naar Korfoe gezonden om er katholiek onderwijs te geven.
“U weet misschien niet meer”, schreef de prelaat, “dat de scholen van onze zusters altijd zonder enige beperking waren. Hun vrijheid van optreden was bij de overdracht van de Ionische eiland aan Griekenland gegarandeerd door de Europese grootmachten. Maar sinds het huwelijk van koning George met de Russische prinses Olga worden de zusters voortdurend lastig gevallen. Baron Baude, ambassadeur van Frankrijk in Athene, moet, met alle macht die in hem is, regelmatig ingrijpen om onze vijanden in bedwang te houden”.
In het artikel werd er nauwelijks melding van gemaakt dat de Franse positie in het afgelopen jaar aanzienlijk verzwakt was. De katholiek-gezinde Franse keizer Napoleon III had in 1870 een oorlog met de Pruisen uitgelokt. Dat was op een catastrofe voor het land uitgelopen. De keizer werd tijdens de slag bij Sedan zelfs gevangen genomen. Parijs werd later omsingeld door Duitse troepen. Frankrijk was gedwongen een vernederend vredesverdrag te sluiten, waarbij het de provincies Elzas en Lotharingen aan de oosterburen af moest staan. Van enige Franse suprematie elders in de wereld was voorlopig niet veel meer over.
Problemen voor de zusters op Korfoe
Aartsbisschop Maddalena: “Tijdens de afwezigheid van de baron stelden fanatiekelingen alles in het werk om bij de Griekse regering te bereiken dat er een einde gemaakt werd aan het katholiek onderwijs op Korfoe en de zusters maar huis gestuurd werden.
Om zoiets oneerlijks voor elkaar te kunnen krijgen was een voorwendsel nodig. De regering vond het. De zusters kregen opdracht zich voortaan aan de onderwijswetten van het land te onderwerpen. Als ze dat weigerden moesten ze binnen twee weken de poorten van hun etablissementen op Korfoe sluiten”.
Kennelijk hadden de Franse zusterscholen een andere status dan de openbare onderwijsinstellingen. Daar mocht geen einde aan komen vond Mgr. Maddalena. “Met dat dreigende gevaar voor ogen begaf ik mij naar Athene. Weken heb ik moeten vechten voor het vrije onderwijs op onze scholen. Pas na drie weken moest men het ongelijk toegeven.
Ik keerde naar Korfoe terug in de hoop dat de zusters niets meer te vrezen hadden en hun ondernemingen, ondersteund door vooraanstaande families uit Griekenland en de Ionische eilanden, verder konden uitgebreid worden.
Onze vijanden waren echter niet tevreden. Ze wendden zich tot de Griekse aartsbisschop en eisten van hem dat hij zou bewerkstelligen dat op de katholieke scholen een priester van hun religie voortaan het eigen geloof aan de orthodoxe leerlingen mocht onderwijzen.
De Griekse aartsbisschop kwam aan hun verlangen tegemoet. Na een paar dagen vaardigde de minister van openbaar onderwijs het bevel aan de zusters uit dat ze zich aan deze maatregel moesten houden”.
Voor de katholieke bisschop ging dit bevel te ver. Dan maar liever minder leerlingen op school. De Griekse meisjes die op de katholieke scholen geen Frans katholiek onderwijs wilden volgen zouden maar beter thuis kunnen blijven.
“Leve Rusland. Weg met de Franse zusters en hun scholen!”
Als je het verslag in Missions Catholiques mag geloven liepen de spanningen vanwege de schoolstrijd ter plaatse hoog op. Lokale kranten gooiden olie op het vuur. De Franse zusters moesten van het eiland verdwijnen. Het optreden van de katholieken was immers een belediging voor de Griekse staatsgodsdient.
Maddalena: “Fanatiekelingen wisten zelfs te bereiken dat koningin Olga en Coumoundouros, eerste minister van het land, een bezoek aan Korfoe kwamen brengen. Enkele honderden inwoners demonstreerden bij het raam van het hotel waar de minister logeerde. Ze schreeuwden: ‘Weg met de Franse zusters en hun scholen! Leve de koning. Leve Rusland!’. Toen de koningin in een rijtuig passeerde werden die kreten nog eens herhaald. Ze lieten haar bovendien weten dat ze de tehuizen van de zusters met petroleum in brand zouden steken als de Griekse regering niet aan hun wensen tegemoet kwam”.
De katholieke bisschop was inmiddels wel duidelijk geworden dat de bedreiging ernstig was. Van de Franse ambassade in Athene had hij op korte termijn evenwel geen hulp te verwachten. “Zonder tijd te verliezen nam ik mijn toevlucht tot de consuls van Frankrijk, Engeland en Oostenrijk. Met veel aandrang vroeg ik hen te protesteren tegen een dergelijke gang van zaken. De consuls haastten zich om aan mijn gerechtvaardigde smeekbeden tegemoet te komen. Als gevolg daarvan leek het erop dat de Griekse regering maatregelen nam om onze rust te verzekeren”.
Militaire redding uit Frankrijk
De echte redding kwam toch nog uit onverwachte hoek, aldus het verslag van de bisschop. “Drie dagen geleden hadden wij het genoegen het Franse fregat l’Armorique in de haven van Korfoe te zien arriveren. Commandant Joseph Lagé was al op de hoogte gebracht van de vervolgingen tegen de katholieken op Korfoe. Voorlopig zal hij op het eiland blijven. Ik hoop dan ook dat de zo zeer gewenste vrede hersteld zal worden. In elk geval heeft zijn aanwezigheid ervoor gezorgd dat wij ons wat geruster voelen”.
Aan de lezers van het missieweekblad werd nog eens uitgelegd dat de zusters van Notre Dame de la Compassion goed werk deden op het eiland voor de Griekse kust. Ze hadden maar liefst driehonderd leerlingen onder hun hoede. De meisjes, als ze katholiek waren, hoefden geen schoolgeld te betalen. Ze kregen er op school niet alleen gratis les. De zusters zorgden bovendien voor hun eten en in vele gevallen zelfs voor kleding. Ook veertig weeskinderen waren door de zusters opgevangen en (katholiek) opgevoed.
“Het zou toch een ramp geweest zijn”, aldus de bisschop in zijn schrijven, “als deze wezen achtergelaten moesten worden. Hoe gemakkelijk zouden ze dan het slachtoffer worden van een vergissing”. In dat geval zouden ze waarschijnlijk niet meer volgens de Frans-katholieke religie grootgebracht worden.
Aan de schoolstrijd op Korfoe was nog lang geen einde gekomen, maar voorlopig was het even rustig.
Aan het einde van zijn brief uit de missie van Korfoe keek de missie-bisschop nog eens terug op de ellendige situatie waar de Fransen (na hun oorlog met Pruisen) in terecht gekomen waren. Voortdurend bad hij voor het welzijn van het land, voor het ware geloof en voor het verkrijgen van milde aalmoezen. De missie op Korfoe kon wel wat steun gebruiken.