‘Als ik ’s avonds slapen ga, volgen mij veertien engeltjes na’. Zo begint een gedichtje uit de tijd van het Rijke Roomse Leven. De engeltjes hadden tot taak de slapende mens te beschermen. Wat doen engelen met een theoloog van vandaag?
Oorspronkelijk waren engelen boodschappers van God, zo vertelde theoloog Harm Goris van Tilburg School of Theology, tijdens zijn lezing in het kader van de tentoonstelling ’Tussen kunst en bijbel’ die te zien is in het Museum Catharijneconvent in Utrecht. In het Oude Testament worden engelen bijna gelijkgesteld met God: wie een engel ontmoet, staat oog in oog met God zelf.
Latere teksten uit het Oude Testament, die dateren van na de Babylonische Ballingschap, beschrijven de engelen die een hemelse hofhouding vormen. Uit die tijd komen namen als ‘Sebaoth’ (heerscharen), cherubijn, seraphim en worden ze bij name genoemd: Gabriël, Michaël en Rafaël. Maar ze blijven ook boodschappers: denk aan de engel Gabriël die aan Maria de geboorte van Jezus aankondigt.
Door de eeuwen heen hebben grote theologen als Thomas van Aquino nagedacht over engelen. Maar sinds de Reformatie vallen de engelen buiten de boot: ze zijn niet rationeel te verklaren en dus geen onderwerp van onderzoek.
Toch zijn ze niet verdwenen: in de vrije spiritualiteit van tegenwoordig komen we ze tegen. Het is een uiting van een verlangen naar een betoverde wereld en een verzet tegen al te veel verstandelijkheid, aldus Goris.
Maar wat vindt een moderne theoloog als Goris van engelen? ‘Ik vind het een fascinerend idee, maar ook eng. Het past niet in mijn wetenschappelijke wereldbeeld. Een hemelse liturgie spreekt mij aan: het idee dat ik als katholiek meedoe met de hemelse liturgie. Dat ik verbonden ben met een veel meer omvattende liturgie’.
Waarom vindt hij dat dan ook eng? ‘Het heilige is ook beangstigend, zoals het Engelse woord awe dat aanduidt’, zo verklaart hij.
Verder is hij terughoudend over mensen die menen privé-openbaringen van engelen te hebben, maar als kenner van Thomas van Aquino vindt hij engelen als gedachten-experiment een uitdaging.