In Nederland is het een slinkend groepje oude mannen: leden van broedercongregaties zoals die van Maastricht. Ze werden lid van de congregatie toen dit nog aanzien gaf: een broeder had status binnen de katholieke gemeenschap van die tijd.
In het boek ‘Broeder in tijden van secularisatie’ komen zij aan het woord. Van de meesten worden geen namen genoemd en de fragmenten van hun verhalen zijn verdeeld over diverse thema’s. Insiders zullen er veel in herkennen, maar voor buitenstaanders zijn het stemmen van schimmen uit een ver en vreemd verleden.
Uitzonderingen zijn de verhalen van vier oud-generaal oversten en vooral dat van Avellinus Janssens, overste van 1958 tot 1970. Hij maakte mee hoe de secularisatie toesloeg en moest daar een weg in zien te vinden. Bijvoorbeeld door op een fatsoenlijke manier afscheid te nemen van broeders die uittraden. Aanvankelijk verliet zo iemand ’s morgens in alle vroegte met stille trom het klooster. Maar Janssens’ verhaal begint met de zwartste episodes uit de geschiedenis van de congregatie: een bezoek aan een broeder die in de gevangenis zit vanwege misbruik van kinderen. Het is een van de verdiensten van dit boek dat deze feiten niet verzwegen worden.
De enige broeder die zelf aan het woord komt is Cornelio Joore. Hij ging naar na zijn intreden naar Chili om daar les te geven. Als jongen had hij te maken met een broeder die bij hem in bed kroop en ook later kreeg hij voortdurend te maken met mannen én vrouwen die geen weg wisten met hun nood aan affectie.
Maar dat is niet het hoofdthema van zijn verhaal, al gaat hij er wel vrij uitgebreid op in – het lijkt wel een compensatie voor het taboe dat hier vroeger op rustte. Uiteindelijk gaat het over iemand die meestal dankzij, maar vaak ook ondanks de congregatie, is geworden tot wie hij nu is: een vrijzinnig katholiek. Het gaat over zijn groei van een formeel geloof naar een eigen geloof zonder dogma’s. “Ik blijf ondanks alles katholiek omdat ik geen betere kerk ken. Ik sta vrij tegenover God en hetgeen me hindert heeft niets met hem te maken, is slechts menselijk geklets. Niemand kan mij dwingen hoe in God te geloven.”
Avellinus Janssens en Ine Molenkamp, Broeder in tijden van secularisatie. Broeders van Maastricht 1950–2010. ISBN 978–94–6228–380–0.