Wat was het leukste van het communiefeest van een bekende? ‘Het springkussen,’ antwoordt de Limburgse Merle met een glimlach tijdens de communieles. De toon van de jeugddocumentaire ‘Heilig Boontje’, waarin we Merle op weg naar haar eerste communie volgen, lijkt gezet.
door Simone Ooms
Het sacrament dat gepaard gaat met en soms ondergesneeuwd lijkt te worden door bling-blingoutfits, feesten en heel veel cadeautjes: voor wie (zoals ikzelf) er niet mee is opgegroeid, kan het wat apart overkomen. Wanneer de kinderen en hun omgeving meer bezig lijken te zijn met het materiële aspect, wordt het soms wat ongemakkelijk. De documentaire gaat die ongemakkelijkheid niet uit de weg. ‘Voor de cadeautjes en voor Jezus,’ antwoordt één van de kinderen. Maar vervolgens wordt ook de nuchtere constatering uitgesproken dat het eigenlijk best raar is als het om het feest en de cadeautjes gaat.
Heilig Boontje biedt echter meer dan deze ongemakkelijkheid. Hoofdpersoon Merle stelt oprechte vragen bij wat ze tijdens de communielessen leert en bij wat de mensen in haar omgeving vertellen. Je ziet de raderen bij haar draaien. Zoals alleen kinderen dat kunnen, vraagt ze in alle eerlijkheid en zonder omhaal dingen als ‘geloof jij dat echt?’ en, naar aanleiding van de vraag van de juf, ‘waarom doen we dit eigenlijk?’ Lastige en soms enigszins confronterende vragen, maar op zo’n ontwapenende manier gebracht dat je als kijker vanzelf gaat meedenken.
Het levert mooie beelden op. Want wie kan in gewone (kinder)taal uitleggen wat er nu écht gebeurt tijdens de communie? Of hoe Jezus, in de woorden van Merle, is ontstaan? Of wat heilig of zegenen nu eigenlijk inhoudt? Wanneer haar vader uitlegt dat zegenen zoiets is als douchen, maakt Merle – ook weer zoals alleen kinderen dat kunnen – de gedachtesprong ‘maar wie heeft eigenlijk de douche uitgevonden?’ Het heeft een hoge amusementswaarde, maar je hebt soms ook te doen met de bevraagde volwassenen.
De documentaire geeft niet alleen een mooie inkijk in het katholieke leven in het zuiden van het land, maar ook in de belevingswereld van Merle en haar vrienden. Je wordt meegenomen naar de communieles, het schoolplein, de kerk. Maar ook dilemma’s als twee communiefeesten op één dag en waar je dan naartoe gaat, of het feit dat sommige kinderen geen eerste communie met bijbehorend feest hebben. En zou er op het feest van Merle een springkussen zijn?
Een klein minpuntje is dat er op de momenten dat Merle even stil is en nadenkt, geluidsfragmenten van eerdere uitspraken zachtjes worden herhaald, suggererend dat die op dat moment door haar hoofd echoën. Het is een onnodige dramatisering die afbreuk doet aan het format waarin verder zo open en met kinderlijke eerlijkheid en directheid wordt gecommuniceerd. Het was mooier en passender geweest als de stilte van dat moment er gewoon had mogen zijn. Desalniettemin is Heilig Boontje zeker de moeite van het kijken waard; voor jong en oud.
Na alle voorbereidingen en vragen breekt voor Merle de grote dag eindelijk aan, met alles wat daarbij komt kijken. Spoiler alert: er is ook een springkussen.
Heilig Boontje is een productie van Tangerine Tree in co-productie met de KRO-NCRV en zal op 8 december 2019 om 19:25 worden uitgezonden op Nederland 3