En zo schreeuwden de media moord en brand, want er is een smeuïge frontale aanval op de paus door een kardinaal. Aartsbisschop van Utrecht Wim Eijk vindt het handelen van paus Franciscus ‘volstrekt onbegrijpelijk’ en waarschuwt voor het ‘einde der tijden’ van de kerk. Dit en meer zegt de kardinaal in een opiniebijdrage voor het Amerikaanse magazine National Catholic Register (en vertaald in het Nederlands).
De ophef richt zich op twee passages.
Klare wijn
De eerste passage: kardinaal Eijk vindt dat de paus klare wijn moet schenken in de Duitse diocesane dialoog over intercommunie. De kerkelijke wet en de catechismus zijn duidelijk, en dan hoef je er niet over te dralen. Dat zou niet moeilijk voor een paus moeten zijn.
Dit verkondigde kardinaal Eijk al in januari. Toen gaf de bisschop een interview aan dagblad Trouw omdat hij 10 jaar aartsbisschop was. Hij noemt dat de paus de leer moet verkondigen en geen twijfel moet zaaien over hertrouwde katholieken. Het is opgewarmde prak, maar krijgt nu internationaal aandacht en wint aan kerkpolitiek belang.
Nalatig
De tweede passage: kardinaal Eijk vindt dat paus Franciscus ‘als opvolger van Petrus’ nalaat de geloofsschat te handhaven en eenheid door te geven. Sterker: Franciscus schept verwarring.
Hij noemt daarbij Franciscus nog net niet de antichrist als hij verwijst naar artikel 675 van de Catechismus van de Katholieke Kerk. De laatste zin (“De ergste godsdienstige dwaalleer is die van de Antichrist, d.w.z. die van een pseudo-messianisme waarin de mens zichzelf verheerlijkt in plaats van God en zijn Messias, die in het vlees gekomen is”) is in het opiniestuk achterwege gelaten.
Nieuwe toon van de kardinaal
Deze toon is nieuw. De Utrechtse bisschop vindt dat paus Franciscus het depositum fidei niet hanteert. Dat is nogal een historisch uitspraak, zeker in combinatie met de (weggelaten) link met het ultieme kwaad. Het geluid van Eijk is hard en fel. Geeft hij de paus (en de Duitse bisschoppen een lesje kerkerlijk recht? Vijf maanden geleden vond Eijk nog dat Franciscus ‘nog nooit ergens iets gezegd (heeft) dat tegen de leer van de kerk ingaat’.
Hoe kunnen we dit alles duiden? Er zijn enkele horizonten, klein en groot.
Kerkelijke koers
Een eerste is de binnenkerkelijke discussie over de koers van de kerk en het pausdom. Franciscus wil meer verantwoordelijkheid en deelname in de particuliere kerken leggen.
Dat lijkt te suggereren dat de eenheid van de wereldwijde kerk in gevaar komt. Er is een groep bisschoppen en kardinalen die dit gevaar als angstbeeld voor de toekomst zien en de kerkelijke hiërarchie willen beschermen. Ze beschermen daarmee niet alleen hun eigen positie. Ze lijken bang te zijn voor de verandering van participatie van iedere gelovige met als gevolg een wirwar aan regels, opvattingen en spiritualiteit.
Timing
Let op de timing van het opiniestuk. In Nederland was het Bevrijdingsdag, maar dat is niet relevant. Kerkelijk gezien komt het opiniestuk twee dagen nadat de Internationale Theologiecommissie een door Franciscus goedgekeurd document publiceerde. In ‘Synodaliteit in het leven van de kerk’ werkt deze commissie het gebruik van synodes uit om de belangrijkste vragen van de kerk aan te pakken. Een belangrijk aspect: de kerk moet meer in handen komen van de lekengelovigen.
Een van de belangrijkste taken, zo legt het document uit, is om de gelovigen te raadplegen als een integraal onderdeel van wat zij een ‘synodale kerk’ noemt, voorbereid om een collectief onderscheidingsvermogen te scheppen. “De deelname van de lekengelovigen is essentieel”, staat in het theologendocument.
Internationale arena
Doordat Eijk zich nu openlijk opstelt tegen deze ontwikkeling, positioneert hij zich in de internationale arena. Hoezeer flink wat prinsen van de kerk een dergelijke openlijke aanval als te uitgesproken zullen zien, stijgt Eijk zeker in achting bij het internationale conservatieve deel van de kerk. Van die steun is hij nu internationaal verzekerd. En wat je ook van de uitspraken van kardinaal Eijk vindt, de aartsbisschop kan dan zomaar ineens voorsorteren voor als papabile. Daarom is het opiniestuk op zijn minst boeiend.
Vandaar dat het meer dan logisch is dat de kardinaal een Amerikaans platform kiest en niet voor een Nederlandse krant. Nu is hij er zeker van dat zijn kritiek op de paus wijd verspreid wordt.
En daarin slaagt hij. Nog net geen trending topic op Twitter, maar kranten in Nederland, Frankrijk, Spanje, Italië, Polen, de VS citeren Wim Eijk gretig.
Want: een kardinaal die de paus aanvalt is smeuiig. Zeker uit Nederland, want we hebben wel een reputatie hoog te houden met getroebleerde relaties met het Vaticaan (en laten we de slinger nu eens de andere kant op duwen). Zeker nu de ophef op 8 mei valt 😉
Roermond
Daarbij speelt op de achtergrond de benoeming van de nieuwe bisschop in Roermond. Al maanden wordt gesoebat over de opvolger van de vertrokken bisschop Wiertz. Meerdere terna’s zouden zijn afgewezen en Eijk wil zijn stem in hebben in de opvolging. Het lijkt erop dat zijn kandidaat niet zomaar in #teamfranciscus wordt geaccepteerd. Dan kan je uit frustratie wel eens om je heen gaan meppen.
Antichrist
Een derde aspect betreft de illustere passage over de antichrist. Wim Eijk laat het bewust weg zodat hij daarvan niet kan worden beschuldigd. De verwijzing naar de eindtijd doet denken aan de geheimen van Fatima en de profetie van Malachias. Op basis van zijn visioenen zou paus Franciscus (als ‘Petrus de Romein’) de laatste paus zijn.
Tijdens extreme vervolging van het Heilige College van Kardinalen (Sancta Romana Ecclesia) zal de stoel bezet worden door Petrus de Romein die zijn schapen zal hoeden gedurende vele tribulaties: en wanneer hieraan een einde komt, zal de zevenheuvelige stad verwoest worden, en de Grote Rechter zal zijn volk berechten. Het Einde.
schrijft Malachias. Zover zal het wel niet komen denk ik.
Overigens verbaast de afwezigheid van de reactie van paus Franciscus mij niet. Hij mengt zich niet in het debat maar zegt enkel: heb het er nog eens over met elkaar. Het Duitse vraagstuk is immers een pastorale vraag en veel minder een kerkrechtelijke en dat kan best lokaal worden behandeld. En dat, precies dat, is de weg die hij wil bewandelen met de kerk.
(foto: Pixabay)