Nietzsche zei dat we elkaar veilig kunnen negeren: de moraal beschermt ons immers. De game Grand Theft Auto Online (GTA Online) laat echter zien hoe de wereld er uit zou zien zonder die veilige moraal: een oorlog van allen tegen allen.
Deze week is GTA opnieuw gelanceerd voor de PlayStation 4 en Xbox One. Een goede gelegenheid om opnieuw naar deze game uit 2013 te kijken. GTA is één van de bekendste videogames op de markt, ook bekend bij niet-gamers vanwege de geur van ultiem geweld die om de game heen hangt. Het is inderdaad een heftig spelletje.
Het doel van GTA Online is om de grootste gangster te worden. Dit bereik je door diverse missies te doen binnen een open wereld. Als je even geen zin hebt in een missie, dan kun je in de gigantische stad Los Santos – een persiflage van Los Angeles – rondlopen en bijna alles doen wat je in het echte leven nooit zou doen: auto’s stelen en willekeurig mensen neerslaan. Deze vrijheid heeft een grote aantrekkingskracht omdat het je tijdelijk vrijstelt van verantwoordelijkheid.
De moraal uit GTA lijkt een beetje op wat de filosoof Thomas Hobbes noemde ‘een oorlog van allen tegen allen’. Je speelt op het wereldwijde web namelijk niet in je eentje, maar met een hele club.
Deze gamers die wereldwijd GTA spelen, kom je tegen in de stad. De een doet een poging om een helikopter te pakken te krijgen, een ander steelt een auto waar je tijdelijk veel geld voor kunt krijgen. De spelers zijn stipjes op de kaart. Ze nemen je bijna altijd te grazen als je bij ze in de buurt komt. Je kunt niemand vertrouwen. Iedereen is een potentiële concurrent, jouw eigen persoonlijke moordenaar.
Hoe anders werkt dat in het echte leven? Als ik van Utrecht Centraal naar mijn werk loop doe ik daar een kwartier over. Ik ben bijna nooit bang voor al die onbekenden die ik passeer. Waarom niet? Omdat ik ze veilig kan negeren. En ik kan mijn medemensen veilig negeren, omdat ik ervan uit mag (en kan) gaan dat we dezelfde moraal delen. Aldus de theorie van de filosoof Nietzsche. Dankzij onze gedeelde moraal kunnen wij elkaar veilig negeren.
‘Negeren’ klinkt misschien niet zo vriendelijk, maar het alternatief is wat we in GTA aantreffen. In GTA treffen we een wereld zonder moraal. De enige regels zijn technisch van aard en worden door de game-mechanics bepaald. Voor de rest mag elke gamer handelen zo hij wil. Mensen met een grote mond kun je tegen de vlakte meppen. Zie je een mooie auto, dan trek je de bestuurder eruit en stap je achter het stuur.
Het is heel paradoxaal, maar door het spelen van een spel als GTA Online, besef ik hoe blij ik ben dat de mens een moreel besef heeft. Het verklaart ook waarom wij westerlingen steeds minder goed in staat blijken te zijn een ander zomaar neer te slaan of af te slachten. We zijn morele wezens en groeien in moreel besef: wat we zelf niet willen dat ons aangedaan wordt, doen we ook een ander niet aan. Wil jij deze dankbaarheid ook terug? Doe eens een poging in de wondere online-wereld van GTA Online!