De speciale Jezusschoenen van MSCHF zijn in enkele minuten uitverkocht. De 3000 dollar kostende Nike schoenen zijn gevuld met water uit de Jordaan. Walk on water, ‘loop over water’ is de slogan. De unieke schoenen zijn het resultaat van een collab (‘samenwerking’) tussen Jezus en MSCHF, aldus commercieel directeur Daniel Greenberg. Kunst voor de één, kitsch voor de ander, godslastering voor weer een ander, maar cultuurtheologisch natuurlijk interessant en uitdagend. Niet voor niets staat het acroniem MSCHF voor mischief, ‘ondeugendheid’ of ‘baldadigheid’.
door Frank Bosman
Het gaat bij de Jesus Shoes om aangepaste versies van de Nike Air Max 97. In de zolen zijn doorzichtige waterreservoirs opgenomen. Het water is afkomstig uit de rivier de Jordaan. Het is gemengd met kleurstof voor de zichtbaarheid en volgens de makers ‘gezegend door een priester’. Hiermee krijgen de schoenen de associatie met wijwater en met doopwater. Immers, de Jordaan is plek waar Jezus volgens de evangeliën is gedoopt door Johannes de Doper. In de witte veters van de rechterschoen is een stalen kruis met goudkleurig corpus verwerkt.
Schapenwol en wierook
De rode inlegzolen zijn gefabriceerd van naar wierook geurende schapenwol en voorzien van een zegel met daarin een Byzantijns kruis en twee groepen letters: MSCHF (alweer) en INRI. Dat laatste acroniem staat voor Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum (‘Jezus van Nazareth, koning der Joden’), het bord dat volgens de evangeliën boven Jezus’ kruis was geplaatst door de Romeinen om het Joodse volk belachelijk te maken. De naar wierook ruikende schapenwol is een verwijzing naar het kerstverhalen volgens Lucas en Matteüs: bij de eerste komen herders bij het kindje langs, en bij de tweede arriveren wijzen die het (onder andere) verblijden met wierook. De kleur rood is vervolgens een verwijzing naar de rode schoenen, die paus Benedictus XVI zo graag droeg tijdens zijn pontificaat.
Dat laatste wordt overigens direct duidelijk als je naar de speciale website jesus.schoes gaat kijken. We zien daar een foto van Benedictus XVI met zijn geliefde rode schoeisel. We zien ook de acroniemen MSCHF en INRI veelvuldig terugkomen, onder andere binnen de twee oren van de Petrussleutels uit het pauselijk wapenschild. Wie de productspecificaties wil zien, klikt op relic (‘reliek’), gesymboliseerd door een Byzantijns kruis. We zien het volledige verhaal van Jezus die over het water loopt (uit Matteüs 14) weergegeven, naast een gravure van de voetwassing in Bethanië (van Albrecht Dürer) en een schildering van Jezus die zijn leerlingen de voeten wast (van Duccio di Buoninsegna), beide ook bekende verhalen uit het Nieuwe Testament (de eerste uit de synoptici, de tweede uit Johannes).
Consecratie
Daarnaast zien we een man die met zijn rechterhand de schoen vasthoudt en met zijn linkerhand een zegenend gebaar maakt. Het lijkt op veel Jezusbeelden, maar daar is de zegenende hand altijd de rechter, nooit de linker. Als laatste zien we een foto van een massa priesters in witte kazuifels. Aan de stand van hun rechterhand kan je zien dat de foto genomen is op het moment van de consecratie. Hiermee wordt de Jezusschoen opgewaardeerd tot het niveau van een sacrament, een deelnemen aan het leven en sterven van Christus zelf. Wie op het look book klikt (in de vorm van een Bijbel) ziet een hele serie foto’s geschoten in een houten kapel boordevol met devotiebeelden, onder andere van het Heilig Hart, Moeder Maria, Jozef, Christoffel en Theresia van Lisieux.
Of de Jesus shoes blasfemisch zijn of niet, is en blijft een kwestie van religieuze gevoeligheid. Maar mochten christenen dit schoeisel te ver vinden gaan, dan kan ik dat zeker begrijpen. Aan de andere kant laten deze blasfemische schoenen, in al hun reli-kitsch, één ding wel heel duidelijk zien. Wie meent dat de christelijke traditie zijn langste tijd gehad heeft, nu de kerken snel leeglopen in Europa en Noord-Amerika, die moet misschien nog eens nadenken. Je kan MSCHF in ieder geval geen religieus of bijbels analfabetisme verwijten, hoogstens een wat rammelende theologie. Niettemin vertrouwt MSCHF erop dat genoeg mensen de verwijzingen zullen snappen om er iets van te vinden (en te kopen). En kennelijk zijn we nog steeds zo christelijk dat we deze beeldtaal direct begrijpen en verbinden met het religieuze en het transcendente. Het glas is niet half leeg, maar half vol.
Frank G. Bosman is redacteur van Katholiek.nl. In het dagelijks leven werkt hij als cultuurtheoloog aan het Tilburg Cobbenhagen Center, onderdeel van Tilburg University.