Soms kijk ik wel eens naar een film die ik al meerdere keren bekeken heb. Weet ik dan niet wat er gebeurd is? Ken ik niet het plot? Zeker. Gelukkig kan ik alles nog goed onthouden… En toch zie ik iedere keer weer nieuwe dingen. Toch blijft er vóór het opengaan van het doek een zekere spanning. Dat is goed.
Die zekere spanning ervaar ik ook nu, in de dagen vóór Kerstmis. Ik weet dat we over enkele dagen de geboorte vieren van Jezus die we de Christus noemen. Echter: hij is geboren in heel concrete omstandigheden: Toen keizer Augustus… en Quirinius… en koning Herodes aan de macht waren. Men noemt de machthebbers uit die lang vervlogen tijd en onmiddellijk komen bij mij de namen van vandaag naar voren. Toen Trump het humanitaire beleid van zijn voorganger om zeep hielp, Kim Il Jung met raketten speelde alsof het dinky-toy’s waren, toen Paus Franciscus de rafelranden van onze wereld opzocht om een boodschap van bemoediging en vertrouwen af te geven: toen werd er aan mensen een nieuwe kans geboden. Een nieuwe kans om om te gaan met alles wat hen belast.
Een geboden kans
Geloven moet niet, geloven mag. En je kunt je voordeel er mee doen. Met Kerstmis wordt een nieuwe kans geboden. Je bent vrij om er wel of niet op in te gaan. Belangrijk is dan wel dat mensen met die geboden kans in aanraking komen én dat ze er voor open staan. Zender en ontvanger, zullen we maar zeggen.
Die geboden kans is een boodschap van warmte, van geborgenheid: een jong stel – Maria en Jozef – krijgen een kindje – Jezus – in de geborgenheid van een stal. Er is veel liefde en gewone mensen zijn er als eerste bij om het kindje in de mensengemeenschap op te nemen, de herders. Hij die later Herder zal zijn van zijn volk. Ook de wijzen komen, uit het Oosten voor hem die later Koning genoemd zal worden. Maar wel met een doornenkroon…
Die geboden kans is – helaas? of: God zij dank? – ook een boodschap waarin de uiterste kwetsbaarheid centraal staat: hij die begon in een houten kribbe eindigt drieëndertig jaar later op een houten kruis. Dat een Opgewekte Gekruisigde zo’n nageslacht zou hebben, is een Godswonder. De wereld omgekeerd.
Umwertung aller Werte
Umwertung aller Werte – ‘alle waarden omgewerkt’ – is een centraal begrip bij de Duitse filosoof Nietzsche. Als God niet meer bestaat, als mensen God naar het kerkhof hebben gebracht, dan worden ook de menselijke waarden leeg en voos, zegt hij. Nietzsche is een visionair. Trekken van wat hij beschrijft, zien we in de samenleving van vandaag. In de enquêtes rond Kerstmis is God uit het taalgebruik – bijna – verdwenen. Dat is onze wereld van vandaag. Nietzsche ziet wel een weg: een leider (Führer), een Übermensch die het verlies aan waarden herstelt.
God reikt ons met Kerstmis een andere weg aan: die van de gebrokenheid, van het kwetsbare, de kracht van het zwakke. Dat is aantoonbaar in Jezus, in zijn gang door tijd en verder, over de grens van onze tijd heen, want hij leeft nog steeds.
Deze weg, dit leven wordt ons met Kerstmis aangeboden. Geeft dit vrede op aarde?