In een bloedhete ruimte bespraken we als redactie van katholiek.nl vorige week enthousiast onze plannen voor de komende tijd (nee, ik verklap niks). Dampend doch voldaan kroop ik daarna weer achter mijn computer – vrij letterlijk God dankend voor de airco. Pas de volgende dag, toen ik een oud e-mailtje tegenkwam, besefte ik dat we ondanks of juist door de extreme hitte iets vergeten waren. Iets belangrijks.
door Simone Ooms
Laudato Si’. O ja. Daar moeten ‘we’ iets mee… in deze context in de eerste plaats als redactie van katholiek.nl, maar natuurlijk ook als individuen en parochies. Maar op de één of andere manier is de zorg voor onze aarde toch heel vaak het kind van de rekening. Het oude mailtje ging precies daarover: we wilden onderzoeken hoe parochies invulling gaven aan het Laudato Si’-jaar, maar we vreesden dat het, zeker door de coronacrisis die op dat moment alle aandacht opeiste, tegen zou vallen. Ironisch genoeg is het mailtje toen ergens in de krochten van mijn inbox blijven hangen. Mwuh.
Als individu valt het me eerlijk gezegd ook al jaren tegen. Aan idealen geen gebrek, maar dan… Net als zo veel anderen ben ik druk, haal ik mijn boodschappen gewoon in de supermarkt en heb ik aan het einde van de week geheid een ramvolle PMD-zak (PMD staat voor Plastic of Metalen verpakkingen en Drinkpakken, red.). Ons huis heeft geen zonnepanelen – een discussie met manlief die ik maar niet kan winnen – en ook op andere fronten, bijvoorbeeld vleesconsumptie en autogebruik, zijn we niet bepaald ‘eco’. Het kan nog heel veel erger, maar dat is geen excuus.
De lastigheid én noodzaak van veranderen
Het blijkt echter lastig om een levensstijl blijvend te veranderen, vooral omdat het niet in één specifiek ding zit. Al die informatie over milieuvriendelijker leven kan behoorlijk overweldigend zijn. Waar begin je in vredesnaam? Mwuh… En dus blijf ik ondanks mijn idealen toch met tegenzin in een systeem doorsukkelen waarvan ik weet dat het onhoudbaar is en anderen, veelal arm en kwetsbaar, ernstig dupeert. Dat voelt niet goed en als eerlijk ben, kan ik het ook niet verantwoorden. Het staat haaks op waar ik als gelovig mens voor sta.
Ik bemerk een groeiend gevoel van onvrede als ik elke week de PMD-zak weggooi: afval waarvan we allemaal doen alsof het netjes gerecycled wordt, terwijl we dondersgoed weten dat van échte recycling van plastic geen sprake is omdat het maar een enkele keer kan worden gerecycled. Ik erger me als thuis een energievretende airco bespreekbaar begint te worden terwijl we als huishouden nauwelijks iets doen tegen het onderliggende probleem. Om het à la OMDENKEN te formuleren: je hébt geen klimaatprobleem, je bént het klimaatprobleem.
Kerk als gids
In de kerken waar ik kom – misschien geen representatieve steekproef, maar toch – wordt de boodschap niet doorvertaald naar concrete dingen die je zou kunnen doen. Ja, de koffieruimte van mijn parochie heeft een sedumdak gekregen en bij onderhoud en dergelijke proberen we altijd voor een milieuvriendelijke optie te kiezen… maar als individuele kerkganger krijg ik geen praktische tips mee. Het blijft slechts bij de theologie van goed rentmeesterschap en respect voor de schepping. Amen. Na een viering zie ik (ook vóór corona) geen mensen bij elkaar komen en zich gezamenlijk enthousiast afvragen: ‘oké, maar hoe gaan we dit nu dóén?’
De tijden dat de pastoor het brave kerkvolk vanaf de kansel en bij huisbezoek precies vertelde wat te doen, zijn allang voorbij. Gelukkig maar. We kennen allemaal de horrorverhalen. Toch vraag ik me soms af of we, bang om te veel in de persoonlijke levenssfeer van de gelovigen te komen, het kind met het badwater hebben weggegooid. De prijs van onze zelfstandigheid als individuele, zelf denkende mensen is dat we nu allemaal zelf maar het wiel moeten uitvinden. Zou de kerk, het instituut bij uitstek om mensen te helpen richting aan hun leven te geven, hier geen veel grotere rol in kunnen spelen? Is het niet juist aan de kerk om de hermeneutische slag te maken van de theologische concepten ‘respect voor de schepping’ en ‘goed rentmeesterschap’ naar het leven van vandaag de dag?
Dromen en doen
Dat betekent niet dat de pastoor dat tot in alle details vanaf de kansel moet opdragen (‘Zusters en broeders, eet deze week geen vlees!’). Laten we alsjeblieft bij de tijd blijven. Zorg voor kennisdeling en onderlinge support. Bied bijvoorbeeld een laagdrempelig programmaatje aan waaraan zowel de eigen parochianen als niet-gelovige buitenstaanders – nee, niet meteen gaan lopen evangeliseren! – kunnen participeren. Met een ‘theoretische’ basis waarin concrete praktische tips worden gegeven, en een sociale component waarbij men elkaar motiveert. Ik verzin en droom maar even wat.
Om die droom vast een heel klein beetje waar te maken, besluiten we als katholiek.nl een aantal artikelen te wijden aan manieren waarop je een praktische invulling zou kunnen geven aan Laudato Si’. Ze worden geschreven door Laura Graus. Als ik aan ‘milieuvriendelijk’ denk, denk ik aan Laura. Van origine is zij biologe en wat betreft de zorg voor het milieu is zij al jaren bijzonder gedreven. Zo heeft zij de Facebookpagina ‘Use-Less’ opgericht. Laura is zo iemand die niet vanzelfsprekend iets koopt omdat het kan, of in de aanbieding is. Maar eerst kijkt of ze het daadwerkelijk nodig heeft, of dat ze het wellicht zelf kan maken of kan lenen of huren. Om ook op die manier de aarde niet verder te belasten. Wij hopen dat zij onze lezers kan inspireren en op weg kan helpen naar een klimaatneutraler bestaan.
We zijn zowaar ergens begonnen.