De situatie van de rooms-katholieke kerk in Nederland is ernstig. Het kerkbezoek daalt al enkele decennia en daar lijkt voorlopig geen eind aan te komen. De krimp begint te veranderen in een verdampen want de generatie waar de kerk tot nu toe op dreef, sterft uit. Borgman drukt de neus van de lezer op deze harde feiten. Hij biedt geen uitweg uit dit dal.
Wat hij wel biedt is een reflectie op de betekenis van de kerk. Ofwel: hij nodigt uit om rond te kijken in het dal. Zo creëert hij ruimte voor reflectie over de betekenis van kerk in de huidige maatschappij. Een van zijn — overigens spaarzame — concrete suggesties is om aan het begin van elke vergadering van welk kerkelijk gremium dan ook stilte in acht te nemen. En dan niet een paar seconden, maar minuten. Op de eerste plaats reflectie en ontvankelijk worden voor de Geest in plaats van handelen.
Sinds het Tweede Vaticaans Concilie heeft de kerk — of beter gezegd, hebben actieve gelovigen — geprobeerd de kerk bij de tijd te brengen. Maar dat hield vaak in dat de kerk werd aangepast aan de moderne tijd. Zo verliest de kerk haar eigenheid. “Is er nog iemand die gelooft dat de eucharistie Gods onherroepelijke betrokkenheid in Christus onthult, en de Geest voor ons de bijbelse geschriften zo kan openen dat ons hart opnieuw gaat branden?” vraagt hij zich af.
In Tertio deze week een voorpublicatie van het boek en een kritisch commentaar van Geert De Kerpel. Borgman waarschuwt tegen het sluiten van kerken. Een kerk is niet zomaar een dak boven wat hoofden, zegt hij.
Maar De Kerpel wijst op de situatie in Vlaanderen. Daar zijn tot nu toe nauwelijks parochiekerken gesloten, maar het is onvermijdelijk dat dat toch gebeurt. “De schaarser wordende middelen bundelen en de mensen die nog resten, samenbrengen tot nieuwe draagkrachtige kernen is hoogdringend nodig”, schrijft hij.
Dat gaat nu ook gebeuren in Gent waar de komende jaren vijftien parochiekerken dicht gaan. Maar daarbij zij aangetekend dat deze stad van 250.000 inwoners dan nog 29 kerken overhoudt. In Eindhoven, een stad in het katholieke zuiden van Nederland met 225.000 inwoners, zijn dat er negen, verdeeld over twee parochies.
Lees het commentaar van Geert De Kerpel
Erik Borgman, Waar blijft de kerk. Gedachten over opbouw in tijden van afbraak Baarn: Adveniat 2015, 158 p. ISBN 978-94-92093-12-7