Leonard Cohen (1934-2016) is een van de grootste artiesten van de afgelopen eeuw. Generaties muziekliefhebbers groeiden op met zijn karakteristieke stemgeluid dat vrolijk en droevig tegelijk klinkt. Nog steeds word ik emotioneel bij het horen van liederen van Suzanne (1967) dat zingt over Jezus als een visser, van Hallelujah (1984) dat oneindig vaak gecoverd is, of zijn laatste You want it darker (2016), waarin de bijna-dode zanger zich voor zijn sterven gereed maakt.
Weinig mensen zullen echter de mens achter de zanger kennen, hoewel Cohen nooit bezwaar had tegen een persmoment of een interview met een journalist. Zoals zo vaak verdwijnt de kunstenaar achter zijn kunstwerk. Voor de Nederlandstalige zoekers waren al verschillende boeken beschikbaar, zoals De demonen van Leonard Cohen van Francis Mus (2017) of Yesterday’s Tomorrow, Leonard Cohen van Marc Hendrickx en Henk Hofstede (2004). De eerste is vooral erg volledig, voer voor de die hard fans, de tweede is een vreemdsoortig egodocument van de auteurs, dat weinig met Cohen zelf te doen lijken te hebben.
Lief voor de ziel
Voor de lichtvoetige fans van de Joods-Canadese zanger en dichter is er echter nu ook Wees lief voor deze ziel van Frank Kazenbroot. De in 1958 geboren Kazenbroot was jarenlang kloosterling in de Adbij van Berne, waar nu zijn boek is uitgegeven, maar werkt sinds enige jaren als geestelijke verzorger in de gevangenis. In 1973, toen Kazenbroot vijftien jaar oud was, hoorde hij voor het eerst nummers van Cohen: Suzanne en Bird on the wire (1974). De vijftienjarige was direct verkocht. Kazenbroot refereert in deze context aan 1950: Cohen is dan ook vijftien jaar oud en ontdekt per toeval in een tweedehandsboekenwinkel de gedichten van de Spanjaard Frederico García Lorca, die in 1936 door de Nationalisten werd vermoord. Volgens Kazenbroot zijn Lorca’s gedichten ‘duister, mysterieus melancholiek en waarachtig’, en daarmee een belangrijke voedingsbron voor Cohens eigen teksten.
Vensters
Wees lief voor de ziel opent veertig vensters op het leven van Cohen. De auteur neemt de lezer mee door Cohens leven en wisselt daarbij af tussen stukje biografie, interpretatie van liedteksten en eigen spirituele mijmeringen. Wees lief is dan ook geen complete biografie, maar eerder een eerste inleiding, het begin van een ontmoeting. De hoofdstukken en paragrafen zijn geordend op basis van een selectie van liederen. Dat is een goede keuze, maar het opzoeken van een specifiek nummer is moeilijk omdat de titels in het Nederlands worden geparafraseerd. Suzanne wordt ‘Een ontmoeting bij de rivier’, Halleluja is verstopt onder ‘Iedereen zingt Hallelujah’, en You want it darker is vermomd als ‘Klaar om te sterven’. De titel van Kazenbroot zelf is ook een verwijzing, naar ‘Gentle this soul’ uit The Window (1979). Een leuke puzzel voor de ingevoerde fan, maar snel even een liedje opzoeken wordt dus een uitdaging.
Suzanne
Ik geef een voorbeeld. Het lied Suzanne, zo legt Kazenbroot uit, is gebaseerd Cohens platonische relatie met Suzanne Verdal, de toenmalige muze van de beeldhouwer Armand Vaillancourt. Het lied beschrijft hun wandelingen langs de haven van Montreal en specifiek de kerk Notre-Dame-de-Bon-Secours (O.L.Vrouw van Goede Hulp), waar de zeelui werden gezegd voor zij het vaste land verlieten. Kazenbroot analyseert: ‘Cohen liet zien dat een menselijke ontmoeting het begin kan zijn van een geestelijke, zeg spirituele, openbaring. (…) Hij raakt haar lichaam aan met zijn geest. En zij heeft zijn lichaam aangeraakt het haar geest.’ Deze combinatie tussen lichamelijke en geestelijke liefde koppelt de auteur aan zijn eigen biografie, waarin seks en geloof een ongelukkig paar vormden. Hij vindt hulp bij Cohen: ‘Seks en erotiek zijn in de taal van Cohen op complexe wijze verbonden met religieuze symboliek’.
De reflecties van Kazenbroot zijn persoonlijk, gekleurd door zijn eigen biografie. Zijn keuzes zijn persoonlijk, de biografische gegevens over Cohen net voldoende om het betoog te kunnen volgen. Wees lief voor deze ziel is geen voer voor de ingevoerde fans, maar wel een prettige en laagdrempelige kennismaking met een groot spiritueel artiest.