Keltisch christendom bestaat eigenlijk niet, maar toch is het er. Veel mensen worden door deze ondefinieerbare combinatie van christelijk geloof en Keltische cultuur gegrepen. We spraken hierover met Annemarie Latour, een van de weinige Nederlandse deskundigen op het gebied van de Ierse folklore. Ze studeerde in Ierland en maakte er talloze reizen.
Samen met Frank Bosman schreef ze een reisgids door Keltisch Ierland. Daarin beschrijven ze plaatsen en vertellen ze verhalen over een vorm van christendom die dichter bij de natuur en het gevoel staat dan het rationele christendom.
Leeft dit christendom echt in Ierland en hoe verhoudt het zich tot het officiële rooms-katholieke geloof?
Annemarie Latour: ‘Het Keltisch christendom is geen officiële stroming binnen een van de grote christelijke kerkgenootschappen, ook niet in Ierland. Ierland is een overwegend rooms-katholiek land waarvan de religieuze wortels liggen in het Keltisch christendom. De Ieren kampen nu met dezelfde issues als iedere andere kerk in West-Europa: vergrijzing, misbruikschandalen, een terugloop van actief-betrokken gelovigen, en een tekort aan priesters en religieuzen. Het Keltisch christendom leeft echter wel, zo leggen we ook in ons boek uit, maar meer als een bepaalde spirituele behoefte in een bepaalde tijdsperiode. In die zin bijt het Keltisch christendom de katholieke Kerk niet, want het heeft geen officiële status. Wel zijn de Ieren vertrouwd met hun Keltisch-christelijke wortels, en in veel parochies wordt daar ook in de liturgie ruimte voor gemaakt, bijvoorbeeld in de vorm van oude Keltische zegenbedes.’
Is het een vorm van volksdevotie zoals we die ook elders in Europa zien?
Latour: ‘Volksdevotie dekt voor mij niet genoeg de lading. Je komt dan snel uit bij een wat naïeve kijk op religiositeit of bijgeloof. Terwijl juist het Keltisch christendom een hele rijke en diepe spiritualiteit kent, met oeroude gebruiken. Een treffend voorbeeld hiervan is een vorm van bidden die “de rondes doen” wordt genoemd. Op feestdagen van lokale heiligen gaan gelovigen naar de plekken waar deze heiligen hebben geleefd en lopen daar dan in een cirkel rondom heilige plaatsen. Denk bijvoorbeeld aan de ruïnes van een oud kerkje, het vermeende graf van de heilige, of een heilige waterbron. Er wordt dan driemaal met de zon (dus met de klok) mee gelopen, terwijl men ondertussen Weesgegroeten in Onze Vaders bidt. Dit is gebaseerd op een oud Keltisch-christelijk gebruik, waarbij men een onzichtbare cirkel om zich heen “bad”. Dit zijn de zogenaamde caims of cirkelgebeden. Binnen die cirkel was je omarmd, geborgen en beschermd door God. Dat er driemaal wordt rondgelopen, heeft te maken met de Heilige Drie-eenheid, waar het vroege Keltisch christendom grote nadruk op legde. Als je dit voorbeeld nu zou omschrijven als volksdevotie, dan mis je de diepere betekenis en geschiedenis van zo’n schitterende vorm van gebed.’
Pelgrimage van smaragd staat vol met deze verhalen, geschreven met eenzelfde enthousiasme. Een korte introductie en een verklarende woordenlijst verduidelijken de verhalen en plaatsen ze in een context. Maar de verhalen zelf en de inspiratie die de schrijvers eraan ontlenen, staan voorop.