Jonkheer Charles Ruijs de Beerenbrouck werd in 1918 de eerste katholieke premier van Nederland. Na hem zouden de katholieken tot 1994 onafgebroken in de regering zitten en een aantal premiers leveren: Beel, De Quay, Marijnen, Cals, De Jong, Van Agt en Lubbers. Vandaag werd de biografie van deze katholieke politicus gepresenteerd. Auteur is Frans Verhagen die afgelopen maandag op dit onderwerp promoveerde.
Zijn katholieke opvolgers hadden met Ruijs gemeen dat ze aanvankelijk weinig uitgesproken figuren waren, maar als premier wel succes hadden. Ruijs zelf werd gezien als een goede kamervoorzitter. Dat werd hij ook, maar niet nadat hij premier was geweest. In 1918 waren de katholieken de grootste fractie in de Kamer geworden. Partijleider Nolens kwam niet in aanmerking om een kabinet te gaan leiden omdat hij priester was — dat was voor de protestanten een brug te ver.
Ruijs en zijn katholieke opvolgers waren steeds mannen die het compromis zochten, met de coalitiepartners en binnen de eigen partij. Zij moesten steeds de tegenstellingen overbruggen tussen de conservatieve en de progressieve vleugel binnen hun partij: een kwestie die kenmerkend bleef voor de katholieke partij. Ook nadat mede door Ruijs het losse verband van katholieke kiesverenigingen in 1926 tot een echte politieke partij was gemaakt.
Daartoe hadden overigens ook de bisschoppen zware druk uitgeoefend: verdeeldheid onder de katholieken was in de tijd van de verzuiling onaanvaardbaar. Maar ze hadden de tacticus Ruijs nodig om dat ideaal in de praktijk te brengen.
De ondertitel van het boek is lichtelijk provocerend, vertelt Verhagen. Natuurlijk veroverden de katholieken Nederland niet, maar ze veroverden wel een volwaardige plaats binnen de Nederlandse samenleving: een voltooiing van de emancipatie die was begonnen in 1795 toen de katholieken hun geloof weer vrijelijk mochten belijden en volwaardige staatsburgers werden.
Het eerste exemplaar was voor Ruud Lubbers, die Ruijs als een van zijn voorbeelden beschouwt. Hij wees op de sociale encycliek Rerum Novarum. Ruijs hierdoor geïnspireerd en zou heel blij zijn met Laudato Si’, aldus Lubbers die er graag met hem over zou hebben gesproken.
Frans Verhagen, Toen de katholieken Nederland veroverden. Charles Ruijs de Beerenbrouck 1873-1936, Amsterdam: Boom 2015 ISBN: 978 90 8953657, 350 blz., € 29,90.