In 2014 groeit de economie weer. Of in 2015. Als de consumenten maar willen consumeren. Maar dat doen ze niet: ze beseffen blijkbaar beter dan politici en economen dat er iets helemaal mis is met het kapitalisme.
In 1989 kwam het kapitalisme als winnaar tevoorschijn uit de strijd met het communisme. Dit leek het ultieme bewijs voor het failliet van ingrijpen door de staat. De staat was het probleem, privatisering de oplossing.
Maar niemand voorzag dat twintig jaar later alle grote Nederlandse banken, op één na, in handen van de staat zouden zijn. Niet omdat de communisten aan de macht waren gekomen, maar omdat de banken zichzelf niet meer konden redden.
En dat Nederland er nog relatief goed voor stond: landen als Ierland en IJsland waren bezweken aan de steun die ze de banken moesten verlenen.
Arjan Broers geeft in Geld en goed een haarscherpe analyse van de gevolgen van de verering van de vrije markt die aan het eind van de jaren zeventig begon met de econoom Milton Freedman als hogepriester en Margaret Thatcher en Ronald Reagan als voornaamste profeten. Hij laat de ethicus Edgar Karssing, de filosoof Harry Kunneman en de theoloog Eric Borgman aan het woord.
Over de financiële sector zegt Borgman: “de grondslag is betrouwbare dienstbaarheid aan de samenleving, daar zijn financiële producten voor nodig. Maar steeds moet de vraag gesteld worden of de producten nog kloppen met de grondslag. En om die vraag te kunnen stellen, moet je het contact met die grondslag voortdurend onderhouden. Dat contact is er niet vanzelf.”
Dienstbaarheid en niet geld verdienen moet de grondslag zijn. Geld is een middel, geen doel. Broers licht dit toe aan de hand van één voorbeeld: Oikocredit, dat (micro)kredieten geeft waar banken terugschrikken voor het risico.
Oikocredit is een initiatief van de Wereldraad van Kerken en ontwikkelde zich van een ‘naïeve ontwikkelingsorganisatie tot een professionele dienstverlener’: die inmiddels qua groei de traditionele banken het nakijken geeft door vanaf 2007 jaarlijks met 15 procent te groeien.
Arjan Broers geeft in vijf interviews met topmensen van Oikocredit inzicht in hoe een balans werd gevonden tussen idealisme en realisme, hoe geld van een doel weer een middel kan worden.
Arjan Broers, Geld en goed. Lessen voor welwillende kapitalisten Vught: Sakandalon 2013, 150 p. ISBN 978–94–90708. €16,50
