Na de avondwake in Zandberg, ter gedachtenis van een overleden ambtsbroeder, vroeg een gelovige: ‘Weet u al iets over de nieuwe bisschop?’ ‘Ja zeker, weet ik iets over de nieuwe bisschop’, was mijn antwoord, ‘Hij is een ongehuwde man en heeft tenminste de priesterwijding ontvangen. De rest moeten we nog even afwachten.’ Een vacante bisschopszetel is altijd reden voor vermaak: gissen en oordelen waarom die wel en die niet.
Op 7 april twee pagina’s over dit onderwerp, van niet de geringste noordelijke journalist, in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden. Als potentiële bisschop worden namen genoemd van drie hulpbisschoppen en zeven priesters werkzaam in het vacante bisdom. Oh, ijdelheid der ijdelheden ook mijn naam wordt genoemd. Daarmee ben ik toegetreden tot het illustere HDGZMHNZG-genootschap: Hen Die Genoemd Zijn Maar Het Niet Zijn Geworden.
Hoewel met alle vezels noordeling en verknocht aan “ons” uniek bisdom is het mijn oprechte hoop dat het bisdom Groningen Leeuwarden helemaal geen nieuwe bisschop krijgt. Dit is hét moment, zonder welke bisschop dan ook te beschadigen of tekort te doen, om over te gaan tot reorganisatie en hergroepering van de zeven bisdommen.
Als de Nederlandse Kerk zo snel en fors krimpt – parochies fuseren, her en der verdwijnen kerkgebouwen – wat moet die Kerk op termijn met zeven bisdommen? Het ultieme doel van Christus’ Kerk is het zielenheil, niet de instandhouding van zetels. Om dat zielenheil te dienen zijn locaties nodig om samen te komen in Jezus’ naam: kerkgebouwen of andere locaties. Al is het die onderhand spreekwoordelijke garage. Die zinvolle locaties dichtbij mensen zijn voor parochies beter te financieren als de financiële afdracht aan het bisdom kan worden verlaagd; o.a. door hergroepering van de zeven bisdommen. Als bij parochiefusies en kerksluitingen de geschiedenis van parochie x en kerkgebouw y niet relevant zijn, waarom dan wel die van de bisschopszetels? Het is het een besparing van menskracht. Niet zelden zijn in landelijke organen maar liefst zeven bisdommen vertegenwoordigd.
Dit is wellicht hét moment om Groningen Leeuwarden te hergroeperen met Utrecht. Zwolle kan ook een mooie bisschopsstad zijn! Qua omvang is de basiliek berekend op een toekomst als kathedraal. Twee residerende bisschoppen hebben hun emeritaat in het vizier, mooi moment dan de volgende stappen te zetten.
Wellicht dat een lezer naar deze of gene bisschoppelijke buurman kijkt en denkt: ‘O jee, dat nooit.’ Dan is het goed te bedenken dat alles, behalve God zelf, tijdelijk is. Buurman bisschop, of u en ik hem leuk vinden of niet, is ook tijdelijk. Er komt een dag en dan wordt hij net als u en ik ziek, krijgt een andere benoeming, gaat met pensioen en ook zij behoren net als wij tot de sterfelijken. Dan mag iedereen, zelfs de mens die u misschien hebt ervaren als de bully van het kerkplein, aan God zelf verantwoording afleggen. Gods gerechtigheid is duurzamer dan elk pontificaat, episcopaat of pastoraat. Zoals Gods heilsplan en -tijd ook duurzamer zijn dan die van kerkgebouwen, parochies en bisdommen. Een troostrijke en bemoedigende gedachte.
Als God in Zijn wijsheid toch nog een bisschop richting Groningen Leeuwarden stuurt: mens wees welkom, wie u ook bent. Het rijtje Nierman, Möller, Eijk en de Korte laat een hele grote verscheidenheid zien, met ieder van hen zijn we een stapje verder gekomen. Wiens adept u bent? Wat kan het schelen als u maar een échte Jezus adept bent, dat Hij in u ademt en leeft.
Eén ding hoop ik: als er toch een nieuwe bisschop wordt benoemd dat hij iets heeft begrepen van het synodale van paus Franciscus. De apostelen die Jezus riep werden niet geroepen als absolute monarchen of verlichte “despoten”. Dat concept werkt goed met ware heiligen. Waar die niet alom present zijn heeft dat concept in dit werelddeel onderhand wel zijn tijd gehad, is wellicht een groot blok aan Jezus’ been. ‘Ik heb jullie het voorbeeld gegeven: je moet doen zoals Ik voor jullie heb gedaan.’ (Joh. 13, 15) Het prototype is dus die van een voetenwasser, wie kan ons daarin de excellentie zijn?
Transparantie, checks and balances voorkomen in de wereld kleine en grote ontsporingen. Het is ook gezond voor Christus’ Kerk in haar geledingen en gremia. Pastores worden na zoveel jaar verplaatst, parochiebestuurders hebben een maximale termijn: dat is goed. Zoals het ook goed zou zijn benoemingen van vicarissen te termineren opdat ook een bisdomstaf af en toe verfrist kan worden.
Mijn naam is genoemd. Ik kan er de humor van inzien, heb schaterend gelachen. Al is het wel fijn met twee positieve eigenschappen de grote noordelijke kranten te halen, het kon minder. Maar met gemak bedenk ik meer dan twee redenen waarom dit bisdom beter af is met mij op een pastoorstoel dan op een troon. De eerste en erg platvloerse: ik ben verstokt sigaarroker en het bisschopshuis is rookvrij. Een bisschop die kantoor houdt op de parkeerplaats achter het bisschopshuis is echt geen gezicht.
Rest mij tot slot een vraag: heren van het HDGZMHNZG-genootschap, hebben we ook een tijdschrift en gezellige bijeenkomsten?
P.J.J. Stiekema, pastoor te Leeuwarden