Op 30 april 2011 schreef ik met mederedacteur Eric van den Berg en priester Anton ten Klooster een opinie-artikel in het Nederlands Dagblad. Aanleiding was toen de oplaaiende discussie rond de ChristenUnie en hun honger naar het rooms-katholieke smaldeel van het stemgerechtigde volk. “Katholieken zijn geen stemvee”, schreven we toen. Want als de ChristenUnie serieus een ‘unie van alle christenen’ wil zijn, moet de partij ook een symbolisch zeer betekenisvolle stap zetten.
Die belangrijke stap is vandaag op het partijcongres van de Christenunie gezet.
Anti-paaps
De reden dat veel rooms-katholieken (en ook andere christenen als evanglicale christenen) huiverig waren voor de electorale vrijage van de ChristenUnie was gelegen in de Drie Formulieren van Enigheid. Deze 3FvE stonden vermeld in de grondslag van de ChristenUnie. En één van die drie formulieren, de Heidelbergse Catechismus, bevat de volgende frase (vraag 80): “Wat onderscheid is er tussen het Avondmaal des Heeren ende Paapse Mis?” En het antwoord: “De Mis is in den grond ander niet, dan een verloochening der enige offerande en des lijdens van Jezus Christus, en een vervloekte afgoderij.”
Toenmalig politiek leider Rouvoet zei enige jaren terug in Katholiek Nieuwsblad: “De belijdenisgeschriften hebben voor ons politieke relevantie, maar wie lid wordt van de ChristenUnie hoeft niet de drie formulieren van Enigheid te onderschrijven. Je onderschrijft alleen de grondslag dat wij elkaar kunnen vinden op het betrouwbare Woord van God zelf. Punt!” Dat klopte niet, aangezien nieuwe leden de Uniefundering en Unieverklaring moeten onderschrijven – mét verwijzingen naar de drie formulieren.
Over schaduw heen
De ChristenUnie is vandaag over haar eigen schaduw heen gesprongen. Het bestuur heeft een nieuwe grondslag en een nieuwe preambule kernprogramma ingediend bij het ledencongres. Dat stemde met slechts 30 stemmen tegen (op de 616) voor de wijziging. De nieuwe grondslag luidt:
“Gedreven door Gods liefde en Christus’ koningschap wil de ChristenUnie zich inzetten voor de samenleving en het bestuur van ons land. Zij erkent dat de overheid door God is gegeven om recht te doen en vrijheid en vrede te beschermen, wereldwijd. De ChristenUnie baseert haar politieke principes op de Bijbel, Gods geïnspireerde en gezaghebbende Woord. Haar leden verenigen zich vanuit het christelijk geloof, zoals kernachtig verwoord in de Geloofsbelijdenis van Nicea.” (bron)
De plek van de 3FvE zijn ingeruild voor de oecumenische geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel (het zogenaamde ‘Grote Credo’), precies zoals voornoemde auteurs vier jaar geleden voorstelden. Het Niceaconstantinopolitanum is een van de meest breed geaccepteerde samenvattingen van het christelijk geloof überhaupt. Hiermee maakt de ChristenUnie duidelijk dat zij daadwerkelijk een unie van alle christenen wil zijn, die gemeenschappelijk politiek in Nederland willen bedrijven, gebaseerd op Gods woord en de uitleg daarvan in de brede, oecumenische christelijke traditie.
Verdwenen?
Zijn de 3FvE dan helemaal verdwenen? Dat is voor het bestuur kennelijk (nog) een brug te ver. In het midden van de preambule, na veel mooie woorden over geloof, hoop en liefde, en over God die ‘niet loslaat wat Zijn hand begonnen is’ (nog een vleugje nestgeur is waarneembaar), staat:
“Zoals vastgelegd in haar grondslag, fundeert de ChristenUnie haar politieke visie op het betrouwbare Woord, de Bijbel. Met haar politieke visie staat de ChristenUnie in een levende traditie van eeuwenlang christelijk denken over mens, maatschappij en overheid, vanaf de kerkvader Augustinus tot op de dag van vandaag. De ChristenUnie put politieke wijsheid uit de Oecumenische Belijdenissen, de Drie Formulieren van Eenheid, de Verklaring van Lausanne en andere belangrijke verwoordingen van de Bijbelse boodschap voor het publieke leven.” (bron)
De 3FvE zijn nu geplaatst onder de brede term van ‘belangrijke verwoordingen van de Bijbelse boodschap voor het publieke leven’. De ervoor geplaatste opsomming is mijn inziens daarom ook niet exclusief. Behalve de 3FvE worden ook genoemd het Apostolicum (het ‘kleine Credo’) en de Verklaring van Lausanne.
Als er nu nog een verwijzing naar Rerum Novarum of Laudatio sii in had gestaan, dan was mijn geluk nog groter geweest. Maar goed: je moet nog iets te willen over hebben, zou mijn moeder nu zeggen. In ieder geval moeten deze drie expliciet genoemde teksten (maar ook de onbenoemd, maar geïmpliceerde teksten) elkaar interpreteren. Dat betekent dat de antipaapse opmerkingen uit de Heidelbergse Catechismus niet alleen slechts één van de 3FvE zijn, maar tevens worden ingezwachteld in allerlei andere, niet anti-katholieke teksten. Ik kan hier prima mee leven.
Belofte
Ik bewonder het bestuur en het congres van de ChristenUnie voor deze moedige en grote stap. De Christenunie heeft vandaag bewezen naar haar broeders en zusters van de andere zijde van de Reformatie te willen luisteren, en hen de verzoenende hand toe te steken. Niet omdat de ChristenUnie stemvee nodig heeft, maar omdat haar politici lijken te beseffen dat symbolische handelingen en woorden werkelijk van grote betekenis kunnen zijn.
In september 2014 heb ik een publieke belofte gedaan aan Arie Slob en de ChristenUnie (het ND was zo vriendelijk te willen getuigen). Als de ChristenUnie haar 3FvE zou verwijderen uit haar grondslag zou ik lid worden. Het wordt tijd deze belofte in te lossen. Ik word lid. Arie, bedankt!