Onwetendheid is de kortste weg naar verkettering. Wie onwetend is, wordt immers niet gehinderd door enige kennis om de vooroordelen van de straatstenen op te rapen. Er zijn geen feiten die ze nuanceren, geen bewijs van het tegendeel dat de vooringenomenheid tegenspreekt. Daarom is het ‘weten’ van de onwetende ongeremd radicaal en komt zijn conclusie meestal neer op een verkettering. Dat bleek onlangs nog met als ‘specialisten’ aangevoerde gasten van radiopraatprogramma’s bij de Belgische (Vlaamse) publieke omroep.
Aanleiding was de aanhouding in Oeganda van een Belgische man en zijn Keniaanse vriend. Ze werden opgepakt onder verdenking van homoseksuele handelingen. In Oeganda staan op homofilie zware gevangenisstraffen. ‘s Anderdaags werd de Belg op borg vrijgelaten (hij mag het land niet uit en moet ter beschikking blijven van de rechtbank). De Keniaan wist naar zijn thuisland te vluchten. De kans dat de Belg wordt uitgewezen, is behoorlijk groot; dat gebeurde eerder met een Brit. Trouwens, het zou zelfs kunnen dat de Belg niet eens homo is: hij werd aangeklaagd door een wraaknemende huisbediende die onlangs was ontslagen door de Belg.
Homo of niet: dat doet er wel toe voor het proces van de man, maar niet voor onze verontwaardiging over de Oegandese strafwet. Dat aan homofilie het prijskaartje hangt van een gevangenisstraf van tientallen jaren en dat op de schrijftafel van president Museveni een wetsvoorstel ligt dat de doodstraf voorziet, is onbegrijpelijk vanuit humanitair en mensenrechtenstandpunt. Waar komt die homohaat vandaan?
Dat was ook de vraag die de Vlaamse Radio 1 ter harte nam, zowel in het nieuws als in de praatprogramma’s. Na enige research wist de nieuwsdienst van de VRT zakelijk en feitelijk de achtergrond te verklaren.
Eén: de homohaat is een instrument geworden van de politiek om de aandacht af te leiden van de problemen van het land. Een binnen- of buitenlandse vijand als boksbal voor de ontevredenheid van het volk. (Een jonge Afrikakenner zei me dat de opgefokte homohaat werkt in Oeganda, omdat zij een voedingsbodem vindt in de Afrikaanse ‘Volksgeist’ die het “zeer moeilijk heeft met homofilie” en die “naturalistisch redeneert”.)
Twee: de homohaat wordt aangewakkerd door Amerikaanse evangelisten – lees: zelfverklaarde predikanten van lucratieve genootschappen en/of sekten. Deze evangelisten zijn in Oeganda neergestreken, omdat ze in de VS hun extreme verhaal niet meer kwijt kunnen. In Oeganda ligt er een akker die tot bloei gezaaid kan worden (de ‘Volksgeist’, zoals die Afrikakenner me zei).
Het Journaal op de publieke tv-zender Eén deed het reeds door de radio gebrachte feiten- en achtergrondrelaas netjes en nog beter gedocumenteerd over. Tot daar dus goede journalist. De niet door de ‘nieuwsdienst’ geleide en dus niet door journalisten gepresenteerde praatprogramma’s van Radio 1 pakten het anders aan.
“Empathischer”, zouden sommigen dat noemen. “Niet geremd door kennis”, is de juistere omschrijving. In interviews, in verschillende praatprogramma’s op verschillende momenten van de dag, werden ‘specialisten’ aan het woord gelaten. Dat bleken vooral specialisten ‘van het moment’ te zijn en niet ‘van de zaak’. Het is bijvoorbeeld niet omdat iemand lid is van een holebivereniging, dat hij vertrouwd is met Oeganda.
Onwetendheid was dan ook hier de kortste weg naar ‘verkettering’. Meer bepaald verkettering van de katholieke kerk. Hoezo? De katholieke kerk was toch helemaal niet in beeld gekomen in de berichtgeving? Neen, maar wel in de geest van de zelfverklaarde specialisten. Hineininterpretierung heet dat.
De woorden evangelisten, kerkgenootschappen, predikanten associëren in Vlaanderen vanzelf met ‘katholiek’. Omdat die katholieke kerk al enige tijd de boksbal van het maatschappelijke ongenoegen en de culturele onvrede is, gaat het knipperlichtje ook nog eens sneller branden. Voeg daaraan toe dat de halfslachtige houding van de kerk jegens homofilie de holebibeweging niet genegen is (een eufemisme). Zo maakte een praatgast van ‘Amerikaanse evangelisten’ gewoon ‘radicale, conservatieve katholieken’.
Een andere praatgast ging nog een stap verder en wist te vertellen dat ‘hét katholicisme’ de schuld was van de homohaat in Oeganda vandaag: missionarissen hadden dat binnengebracht (alsof Afrika voordien een homoparadijs was). Dat in Oeganda de katholieke kerk wel de grootste christelijke kerk is, maar zestig procent van de christenen niet katholiek is, was even niet van tel. Hoe het dan komt dat in ‘katholiekere’ Afrikaanse landen die georganiseerde homohaat niet bestaat, was blijkbaar geen vraag van belang (ook niet voor de presentatoren).
Onwetendheid is de kortste weg naar verkettering. Wie onwetend is, wordt immers niet gehinderd door enige kennis om de vooroordelen van de straatstenen op te rapen. Gevaarlijk wordt het evenwel, als onwetendheid de maatstaf van kennis wordt in praatprogramma’s die het volk willen entertainen door te informeren (of vice versa). Of zou het toch gewoon kwade wil geweest zijn?