Pastora Mira heeft het ‘onnoembare benoemd’ en het ‘onvergefelijke vergeven’. Deze woorden gebruikte zij in het bijzijn van paus Franciscus tijdens een Nationale viering van Verzoening, in het door geweld en moord geteisterde Colombia. Mira wist waar ze het over had, want haar man en kind zijn vermoord en velen met hen. Daarnaast heeft zij de paramilitairen verzorgd die – naar het bleek – haar zoon gemarteld en gedood hebben.
Ik viel midden in de rechtstreekse uitzending van dit emotionele gebeuren in de stad Vallevicencio. Overlevenden van het geweld kwamen aan het woord, de aartsbisschop gaf een sobere lijst van de aantallen slachtoffers, honderdduizenden. Zeven miljoen Colombianen ‘displaced persons’ en één miljoen dodelijke slachtoffers. Er waren bij deze ‘nationale verzoening’ ook de agenten en de (ex-)para-militairen die aan de kant van het geweld hebben gestaan.
Verzoening kan niet van een kant komen. Ik dacht aan de Waarheidscommissies in Zuid-Afrika na het afschaffen van de Apartheid. Paus Franciscus luisterde, klapte mee met de velen die daar waren, als een van hen en tegelijkertijd heeft hij de gave om in de golf van emotie het verschil te maken.
Paus Franciscus – ‘Semper idem’
Spontaan kwam in mij op: ‘semper idem.’ Franciscus blijft steeds zichzelf en reageert op wat hij hoort en ziet, en maakt tegelijkertijd het verschil. Het verschil brengt hij aan door het lijden van mensen te koppelen aan het lijden van Christus. Een groot kruisbeeld was opgericht, het kruisbeeld van een kerk waarin mensen gevlucht waren en daar levend verbrand. De zwartgeblakerde Christus op dit kruisbeeld heeft geen armen en benen meer, maar zijn gelaat kijkt ons nog steeds aan.
De paus roept ook de jongeren op een andere weg te gaan. Hij houdt de bisschoppen voor dat ze geen functionarissen zijn maar herders en dienaren van de mensen die hen zijn toevertrouwd. Ik vind het treffend dat wanneer Franciscus niet gesolliciteerd wordt door de aanwezigheid van anderen, hij een tamelijk norse houding heeft. Als een blad aan de boom draait hij om wanneer hij iemand (of vele iemanden) voor zich heeft. Dan komt zijn warme betrokkenheid voor de mensen boven met wie hij in contact komt.
Kwetsbaar
Tijdens zijn bezoek in Colombia was het een aaneenschakeling van bijeenkomsten waarin hij mensen bemoedigd, een steun in de rug geeft en soms ook kapittelt. We zien dat de paus na een lange dag met drie grote redevoeringen en een eucharistie voor honderdduizenden mensen ‘los komt’ als hij spontaan ‘een feestje bouwt’ met jongeren voordat hij naar bed gaat. En of het nu jongeren zijn of gehandicapten steeds wijst hij er op dat we allemaal kwetsbare mensen zijn en dat een kwetsbare God van ons houdt.
Een jonge vrouw, Maria heet ze, had hem een boodschap gegeven. De paus vraagt haar met de microfoon in de hand, om die boodschap ook hardop te delen met al die andere jongeren die daar verzameld zijn. Maria, met ontroering in haat stem: ‘Wij willen een wereld waarin de kwetsbaarheid erkend wordt als wezenlijk voor iedere mens. Verre van ons te verzwakken, geeft zij ons juist kracht en waardigheid. Kwetsbaarheid is een gezamenlijke ruimte die ons echt tot mens maakt.’ Met zo’n getuigenis van een jongere kun je in vertrouwen gaan slapen.