Missionair zijn is een grote opgave voor veel parochies. Zeker als we de stereotype beelden over de rooms-katholieke kerk uit de kast trekken ouderwets, ontoegankelijk, elitair en een kerk met schandalen als kindermisbruik en corruptie. Initiatiefnemer van de Tour of Faith, Steven van den Heuvel legt aan waar een parochie aan kan denken.
Geïnspireerd door de encycliek Evangelii Gaudium van paus Franciscus en door mijn ervaringen in evangelische gemeenten én verandertrajecten in het bedrijfsleven kom ik op zeven eigenschappen van een parochie die in staat is om mensen aan de randen van de samenleving Jezus te laten ontmoeten. Deze missionaire parochie is een gemeenschap van mensen die allen die uitgesloten zijn, uitnodigt Een parochie die initiatief neemt om te evangeliseren, die behaalde successen viert en met vreugde liturgie viert.
Iedereen is van harte welkom
Maak duidelijk dat iedereen welkom is. Vertel via Facebook en je website waarom je mensen welkom heet om naar jouw parochie te komen, wat de parochie voor ze kan betekenen en wat ze mogen verwachten. Zorg dat er een heldere digitale nieuwsbrief is. Elke nieuwe bezoeker moet opgemerkt worden en persoonlijk worden benaderd. Een welkomstteam kan hierbij een rol vervullen. Het moet voor mensen duidelijk zijn dat je niet in God hoeft te geloven om een kerkgebouw binnen te gaan. Plant een groot bord bij de ingang van de kerk met de tekst: Iedereen welkom. Durf als pastoraal team leden te vragen om familie, kennissen en vrienden mee te nemen. Ondersteun mensen in het geven van een getuigenis van hun geloof aan hun omgeving.
We versterken de persoonlijke ontmoeting met God
Iedereen kan God persoonlijk in gebed ontmoeten. Om God te ontmoeten hoef je geen heilige of mysticus te zijn. Het gebed is een van de belangrijkste activiteiten van de gemeenschap. Zorg dat mensen open over hun geloofservaringen kunnen praten, zodat ze elkaar kunnen opbouwen in geloof. Start met gebedsgroepen en geef les hoe mensen thuis kunnen bidden. Biedt boeken aan die mensen kunnen gebruiken als structuur en houvast voor dagelijks gebed. Zorg dat het kerkgebouw of de kapel zoveel mogelijk open is voor gebed. Zorg in de viering voor voldoende ruimte voor gebed door bijvoorbeeld vijf minuten stilte, waarin God tot de mensen kan spreken.
We vertellen eenvoudig de boodschap van het evangelie
De boodschap van het evangelie moet door zoveel mogelijk mensen begrepen worden. De preek is een belangrijk middel hierbij. De preek tijdens een viering is gericht op de ontmoeting tussen God en de mensen. De preek gaat over de kern van het evangelie. Zorg dat in de preek woorden worden gebruikt die mensen begrijpen en dat de overweging aansluit op de belevingswereld van de toehoorders. De preek moet bemoedigen en aanzetten tot anders denken en handelen. De voorganger spreekt open over zijn eigen relatie met God. Hij is een voorbeeld als het gaat om de overgave aan God. Een voorganger is niet perfect en mag zijn eigen kwetsbaarheid tonen. Juist die kwetsbaarheid moedigt mensen aan om hun eigen kwetsbaarheid onder ogen te zien en zich daardoor makkelijker over te geven aan God. En tot slot moet de preek niet te lang zijn. Immers, een mis is meer dan een goede preek.
We leven samen met de armen
Een kerk die zich niet richt op de armen sluit zich af van de liefde van God. De armen hebben een voorkeurspositie bij God. Maak ze onderdeel van de gemeenschap. Help de armen in de parochie daarom direct, zorg dat er een zorgteam is, zodat zieken worden bezocht, mensen met schulden worden geholpen. Bid openlijk met elkaar voor heling en genezing. Maak problemen als verslaving bespreekbaar. Zo kan er gestart worden met AA-groepen en dergelijke. Bindt je als parochie aan een specifiek initiatief in de wijk. Bijvoorbeeld aan mensen die aan huis gebonden zijn, een uitstapprogramma voor prostituees, hulp aan vluchtelingen of ondersteuning van het pastorale werk aan (ex) gedetineerde. Nodig deze mensen ook uit bij activiteiten en van je parochie. Zorg dat er vriendschappen tussen mensen ontstaan ongeacht hun achtergrond.
We leren samen in kleine groepen over het geloof
Om te groeien in geloof is de zondagsviering alleen onvoldoende. Zorg dat er voor alle leeftijden programma’s zijn. Niet alleen voorbereiding op de eerste communie en het vormsel, maar ook catechese en andere activiteiten voor jongeren van 12 tot 20 jaar. Zorg voor Bijbelstudiegroepen voor volwassenen, begeleid koppels in hun huwelijk en zie of je mensen die gescheiden zijn weer bij elkaar kunt brengen. Zorg dat mensen Jezus kunnen ontmoeten in elkaar en laat ze met elkaar leren uit de Bijbel. De lezingen van de zondag kunnen worden meegegeven naar de verschillende groepen. Hierdoor ontstaat een mooie aansluitingen tussen wat er in de preekt gezegd wordt en het programma in de diverse kleine groepen. Erken dat mensen hulp nodig hebben om in een seculiere samenleving te groeien in geloof.
We geven vertrouwen aan jonge mensen
Jonge mensen hebben vaal veel talent maar worden onvoldoende uitgenodigd om deze talenten in te zetten in de gemeenschap of worden tegengewerkt. Het is van belang om jongeren de ruimte en het vertrouwen te geven om hun ideeën te kunnen realiseren. Het is belangrijk om alle jongeren in de parochie te benaderen om een actieve rol op zich te nemen. Actieve mensen kunnen het evangelie uitdragen en groeien in geloof. In elk parochiebestuur zouden jongeren moeten kunnen zitten. Geef bij de uitvoering van initiatieven jongeren de ruimte om fouten te maken. Ga niet eindeloos vergaderen. De manier van vergaderen en van werken moet ook op jongeren zijn afgestemd. Laat de hokjes van parochies los en laat jonge mensen grensoverschrijdende initiatieven ondernemen. Veel initiatieven mislukken volgens mij doordat een bisdom of parochiebestuur zich teveel ermee bemoeit. Realiseer je dat het in een gemeenschap niet gaat over de smaak van het pastorale team. Als jongeren een praise & worship band willen oprichten, laat ze dat dan doen. Als er een activiteit is waarbij jongeren van buiten de kerk betrokken zijn, ga dan niet direct eisen dat er voldoende catechese inzit.
We gaan confrontaties niet uit de weg
Jezus volgen is geen makkelijke opgave. Je kunt niet een beetje christen zijn. Het verzamelen van schatten op aarde is niet te combineren met het volgen van Jezus. Durf daarover de confrontatie met parochianen en als parochie met de buitenwereld aan te gaan. Nodig actief mensen uit om werk te doen dat bijdraagt aan de missie van het evangelie, een leven te leiden dat aansluit bij de waarde van het evangelie. En vraag mensen actief om hun geld te delen om de gemeenschap op te bouwen en sociale projecten te steunen. Actief kiezen om niet allerlei luxe voor jezelf te pakken, zorgt voor innerlijke groei. Financieel rijke mensen lopen het risico om hun contact met de armen en daarmee met Jezus te verliezen. Deze oncomfortabele boodschap moeten we aan mensen durven te brengen. Het pastorale team heeft daarbij een belangrijke voorbeeldrol. Hierbij kan gedacht worden aan de woning, (eventuele auto), kleding, mobiele telefoon van de pastoor en het aannemen van geschenken. Donaties zouden in de regel anoniem moeten zijn en gericht op de ontwikkeling van de gemeenschap.
Start nu om een missionaire parochie te worden
Starten om een missionaire parochie te worden kan door een team te vormen van 6 tot 8 mensen. In dit team zitten de pastorale beroepskrachten en enkele vrijwilligers (ambassadeurs). Zorg dat hier voldoende jongen mensen in zitten en geen mensen met een bestuurdersmentaliteit. In een aantal workshops stelt het actieteam een jaarplan op. Dit is geen plan van vele bladzijden, maar een A4 waarin duidelijk de doelen, de strategie en activiteiten beschreven staan. Omdat het een plan moet worden waar een zo groot mogelijk deel van de parochianen enthousiast van wordt, is het van belang om een inloopavond te organiseren waarop parochianen input kunnen leveren. Doe dat voordat het plan definitief is, als het voor 80% klaar is. Zodra het plan klaar is wordt het opgehangen op een goed zichtbare plek. Elke maand reflecteert het team hoe het gaat met de voortgang. Door de weeks kan het actieteam 2 a 3 keer 20 minuten bij elkaar komen om door te nemen wat de afgelopen dagen heeft gespeeld en wat de uitdagingen zijn voor de komende dagen. Het is belangrijk dat het actieteam elkaar bemoedigt. Voor de priester is het van groot belang dat hij 90% van zijn tijd besteedt aan liturgische, pastorale en catechetische taken. Een priester die veel tijd bezig is met administreren, bouwplannen of vergaderen doet niet waarvoor hij is geroepen, laat staan opgeleid is. Een belangrijke voorwaarde om een missionaire parochie te worden is een excellent team. Excellente teams hebben met elkaar gemeen dat ze een gedeelde visie hebben en elkaar feedback geven. Het is van groot belang dat pastorale beroepskrachten elkaar feedback geven en dat er feedback gegeven kan worden tussen vrijwilligers en beroepskrachten. Aangezien een priester een voorbeeldrol heeft moet hij heel consequent om feedback vragen.
Tot slot: het groeien naar een missionaire parochie is een continu proces. Vier successen, bid met elkaar, maak fouten en leer van deze fouten.
Steven van den Heuvel is werkzaam als projectmanager, trainer en consultant in de zakelijke dienstverlening. Als lector en jongerenwerker is hij betrokken bij enkele parochies. Hij begeleidde in 2010 de opvang van tweehonderd jongeren in gastgezinnen in zijn wijk in het kader van de Europese jongeren ontmoeting van Taizé in Rotterdam. Hij is een van de grondleggers van het parochie overschrijdende initiatief Tour of Faith in het Bisdom Rotterdam. Steven bezoekt naast de rooms-katholieke kerk een internationale evangelische gemeente.